(Qarabağ döyüşlərində qəhrəmancasına varlıqların qorban verənlərin əbədi xatirəsinə…)
üç gün ıdı kəndi erməni quldurlarından təmizləiyb , mərkəzlə əlaqə saxlamışdılar , quvvə göndərsinlər. mərkəzdən ona qəti cavab verməiyb demişdilər: “görək nə edə bilərik.”
üç gün ıdı kəndin ətrafına qaravul qoyüb və özləri kəndin körpü kənarında olan yeməkxanada yerləşib mərkəzlə əlaqə yaratmağa çalışırdılar. əlaqə yaranmırdı. bütün dəstə təşviş ıçındə ıdı. “bəlkə mərkz ələ keçib, odur ki cavab vermirlər” bir an ürəıyəndən keçdi. ürəıyndəkını dilinə gətirmədi. Yeməkləri qurtarmaq üzrə idi. telçi bır an dəstəiy yerə qoymürdü. ancaq o tərəfdən cavab gəlmirdi.
səhərə yaxın hava soyuqlamışdı. tək-tək qar ələnırdı. pustdan gələn qaravulçular yatırdılar. hava ayazılayıb çiskin kəndin və yeməkxananın üzərındən çəkilirdi. onbeş-ıgırmı metirlik aydınca görünürdü.
birdən kəndin yuxarı başında atışma başladı. tez ayağa dürüb iki nəfər o tərəfə göndərdi: “tez olun siz ikiniz yuxarıya gedin. bizdə o bırı pustları möhkəmləndirməliyk.” – dedi.
neçə an keçmədən kəndin aşağı tərəfində də atışma başladı. atş səsləri çuxaldı. pustlara kömək yolladı. hər pusta bir başçı təyin edib və tapşırıq verdi: “çalışın quldurları kəndin içərisinə çəkib dərslərini verin.”
atışma güclənmişdi. pılımiyotlar bır an səngimirdilər. hava ışıqlanıb ətraf aydınca görünürdü. erməni quldurları böyük bir neçə dəstə ilə bunlara hucüm etmişdilər. onların sayı qat-qat bunlardan artıq ıdı. güclü sılahlarla təchiz olunmuşdular. quldurları kəndin içərisinə çəkib böyük tələfata məruz qoymuşdular. döyüş şidətlə davam edirdi. mərmiləri qurtarmaq üzrə idi. pustlara xəbr göndərdi: “mərmilərinizdən yetərincə yararlanın. Mühasirəiə alınmışıq. son mərmi bizi onların əlındən qurtarmalı dir. onlar gərk bizə qalıb gəlməsinlər. biz ölümümüzlə onları nakam qoymalıyq.”
irəlidə ermənilər hucuma başlamışdılar. hər tərəfdən atş yağırdı. getdikcə sayları azalırdı. geri çəkildilər. yeməkxana arxadaydı. özlərini yeməkxanaya yetirib ikinci qata qalxdılar. üç nəfər qalmışdılar. divarları özlərinə səngr edib pəncərədən onları atşə tutdular. ermənilər xəzl yarpağı sayağı yerə tökülürdülər. ancaq beşi ölürdüsə , altısı yerini tütürdü.
ermənilər qumbara atdılar. yeməkxananı tüz tustu və barıt qüxüsü bürüdü. içəridə qalmaq mümkün olmadıqından özünü yeməkxananın bayırına saldı. yeməkxananın manqalı onun gözünə çarpdı. oranı yaxşı tanıyrdı. buranın ustu manqal və aşağısı kömür anbarı ıdı. manqal dörd dəmir ustündə ətrafı taxtayla örtülmüşdü. ənı bir metir ozunu iki və ucalığı yerdən həştad santim ıdı. çox kömür tütsün deyə ıçərısını ovub bir metir yerdən aşağı salmışdılar. özünü oraya yetirib kömür taylarının altında gizləndi. atş səsi azalırdı. bırazdan yeməkxananın pilləkənlərindən ayaq taqqıltıları eşidildi. deməli bütün yoldaşlarını itirmişdi.
yerindən tərpənmirdi. nəfəsini sinə buşluğunda həbs etmişdi. bütün hissləri ilə bayırı dinşəiyrdi. taxtanın cırığından bayırı görürdü. quldurlar gəl-get edirdilər. o onların ayaqlarını, dizdən aşağı görürdü.
erməni başçısı “sıraya düzülün” .- deyə səsləndi. dəstə sıraya düzüldü. əllı-altmış nəfər olardılar. neçə nəfər səsləiyb tapşırıq verdi: “bütün kəndin bur-bucaqlarına kimi dolaşın. bir şey nəzərdən qaçmasın” . – dedi. dəstəiə rahatlıq verdi. hərə öz durduğu yerdə sərələndi. başçı ona yaxın olduğundan bütün əmrlərı ayndınca eşidirdi.
gedənlər bir-bir qayıdıb raport verdilər: “bütün kənd zərərsizləşib. bu kənd bizim əlimizdə olduğundan onlar əks hucumla kəndi ələ keçiriblər. sayıları az olduğundan kəşfıyatçıimışlar. biridə canını sağ qurtara bilməiyb. yaralılarıda heç yoxdur. bütün kənd və öndəki kənədlərdə bizim əlımızdədır”.
başçı telçini səslədi: “qərargahla əlaqə saxla.”- dedi. telçi əlaqə yaradib dəstəiy ona verdi: “bütün kənd ələ keçib. əllı nəfərə yaxın itirmişk. on dürd nəfər ağır yaralı dir. əmrınızı gözləiyrəm. ” telin o tərəfində danışanın sözlərini eşidə bilmədi. ” baş üstə , əmrinizə əməl olunur. ” – deyə dəstəiy telçiiə verdi.
başçı dərhal xəbrdarlıq verdi. hamı öz yerində sıraya düzüldü. ” irəlidə ağır döyüş gedir. bizimkilər tab gətirməiyb , geri çəkilirlər. onların bizim köməimizə ehtıyacı var. on kilometir qabaqda xəstəxana var. yaralıları da özümüzlə aparmalıyq. arxadan ağır texnıka və tanklar bizim köməimizə gəlir. tələsin yola düşürük. ” – dedi.
o durduğu yerdə onların getməsini görürdü. o nə edəcəiyni bilmirdi. tanklar və ağır texnıka onun fikrini darmadağın etmişdi. içəridə boğulurdu. dəstə sırayla körpünün ustündə ırəlıləıyrdı. onlar uzaqlaşdıqda ətrafı dinşədi. səs-küy kəsilmişdi. manqalın anbarından çıxıb sürünə-sürünə yeməkxanaya tərəf yönəlib özünü zerzəmiyə saldı.
…nərıman dayı bu yeməkxananı bağının qırağı və yolun kənarında tikmişdi. yol tərəfdən bir mərtbə və bağ tərəfdən iki mərtbə ıdı. yeməkxananın arxasında böyük bir qovaq ağacı varıdı. bu qovağın dövrə kölgəsində dürd – beş masa yerləşrdi. ağacın gövdəsi elə böyük ıdı ki bu masada oturanlar o biri masalarda oturanları görməzdilər. muştrilər yaz-yay mösümündə aşağı və payız-qiş aylarında ust qatda oturardılar…
özünü qovağın arxasına çəkdi. axırıncı quldurlar körpünün ustundən keçirdilər. o qərara gəldiki körpünü partlatsın. körpü otuz-qirx metirlikdə idi. ora necə getəmli ıdı ? onu görə bilərdilər. birdən bir xatirə yadına düşdü.
…yeməkxananın arxasında nərıman dayının bağı yerləşirdi. bu bağın süyü bir köhüldən gələrdi. yazın ortalarından yayın əvvəllərinə qədər çayın süyünün səthi qalxardı. sü ayağı ilə gəlib bağı suvarardı. süyün səthi aşağı düsənədə dəcəl uşaqların sınaq meydanı olardı.
yayın axırları ıdı. orta məktbi qurtarmışdılar. hərə öz sənədini ınstuta vermişdi. namıq kənd təssərufatı ınstutu , intiqam inşaat , oda ukrayna yer qovvələr ınstutuna. cavablar gəlib üçünüdə götürmüşdülər. günlərini nərıman dayının bağında keçirirdilər. bir gün axşam ustu intiqam dedi: ” gəlin mərcləşək. köhülün bu başından girib o biri başından çıxmalıyq. bir-birimizdən aralı olmalıyq. hərkəs geri qayıdsa uduzur. O hamını yeməyə qonaq etməlidir”.
köhülə əvvəl namıq , ondan bir neçə dəqiqə sonra intiqam və axırda o keçdi. on-onbeş metir getmişdi , onu vahimə bürüdü. qaranlıq , nəm qüxülü hava və divarda oçuşan yarasalar onu qıcıqlandırdı. tab gətirə bilməiyb , geri döndü. dostların qonaqlıqı onun hesabına verildi.
ukrayına instutunu qurtarıb , cəsarətinə görə medal alıb , kəşfıyat bölümündə zabıt vəzifəsinə yiələnmişdi. russıya dağılıb , azərbaycan mustəqil olduqda bakı da yer qovvələr alanın kəşfıyat bölümünün kamanderı olmuşdu. qarabağ , erməni quldurları tərəfindən ışğal olduqda , könüllü cəbhəiə gəlib , kəşfıyat bölümün yaratdı.
onların kəndi böyük stratejı yönlərə malık ıdı. kənd erməni ışğalında olduğundan o bırı cəbhələrdə çətinlik çəkirdilər. baş kamanderın iclasında ayağa dorüb on beş nəfərlik bir dəstə ilə kəndi erməni quldurlarından azad etməiə söz verdi. baş kamanderdən xahış etdi ki kənd azad olduqda qovvə göndərilsin.
ikicə gün çəkmədən dəstəni yaratdı. dəstə özvlərinin çoxü həmierlisi ıdı. onlar kəndi əllərının ıçı kimi bütün bur-bucaqlarına kimi bəld ıdılər. gün batar-batmaz kəndə yaxınlaşdılar. çayın ıçərısində gizlənib havanın qaralmasını gözlədilər. bütün lazımı tapşırıqları verib dörd tərəfdən kəndi qomaralayıb və səssiz-səmirsiz bütün pustda olan quldurları soyuq alətlə aradan götürdülər. erməni qərargahını dınamıtləıyb kənara çəkildilər. qərargah bir anın içində partlayıb havaya sovruldu. Içərıdən canını qurtaran da bayırda güllələndi……
zerzəmiyə keçib dınamıt yeşigini gotürdü. bir kəndirlə sağ ayağına bağlayıb və köhülə girdi. ındı ətrafına fikir vermədən , dörd əl-ayaqlı ırəlıləıyrdı. onu düşündürn ancaq köhüldən o tərəfə çıxması və körpünü dinamitlə partlatması ıdı.
nəhayt körpüdən çıxdı. dınamıt yeşigini ayağından açıb boynuna keçirdi. ilk situndan qalxıb dınamıtlərı situna yerləşdirdi. situnlar bir-birindən beş metir aralı ıdı. duşüb birdə qalxmaq vaxt itirməkdən əlavə ehtiyatsızlıq ıdı. körpünün tirindən yapışıb var gücüylə ırəlıləıyb situnları dınamıtləıyrdı. qol saatına baxdı. on dəqiqəiə iki situn dınamıtləmışdı. hələ səkkiz situn arxada qalırdı. deməli azı əllı dəqiqə vaxt lazım ıdı ki ışını qurtarsın. yeşigi gözdən keçirdi. yetərincə dınamıt vardı. xərcləri bırazda artırdı.
altıncı situnu qurtarmışdı. birdən tankların səsini eştdi. dörd situn hələ arxadaydı. bu az mudətdə situnların hamısını dınamıtləıyb , qurtara bilməyəcəkdi. dınamıtlərı yoxun fasilə ilə körpünün tirlərinədə yerləşdirirdi.
yeddinci situna çatmışdı. körpü birdən titrədi. tanklar körpünün ustünə çıxırdılar. qalan dınamıtlərı yeddinci situnda yerləşdirdi. hər an taqqıltı çoxalırdı. boş yeşigi boynundan çıxarıb tirdən asdı. dınamıt işə salan cahazı əlinə aldı. qan-tər içində boğulurdu.
hər an sankı bir gün ıdı. ayaqlarını tirə dayayaraq kürəiyni situna yapışdırdı. ındı əllərı azad olmuşdu. taqqıltı beyninə düşürdü. körpü elə silkələnirdi ki az qala tərazlığını itirirdi. var gücünü ayaqlarına verib özünü situna yapşdırdı. tanklar başının üstundə ıdı. cahazı işə saldı.
bir anın içində böyük bir partlayış yarandı. duman qarışq alov ətrafı bürüdü. körpü havaya sovrüldü. ustündə olan tanklar və bütün hərbi texıkalar yuvarlanıb çayın içinə tökülüb alovlanıb yenidən partlayış səsi aləmi bürüyürdü………..
deyilənə görə səməndər quşü oddan yaranır. məncə qarabağ qartalıda oddan yaranır. onun cismi dağılsada ruhu qartal kimi qarabağın səmasını dolaşır…..
Cənubi Azərbaycan – Təbriz
Yazıya 522 dəfə baxılıb
