Bir göz qırpımında onlar ruhun daxili fəryadını hiss etdilər və bədənləri kiçildi, cansız gözləri bir anın içində ona dikildi! Bu durum sanki əsrlər boyu yatmış ilan dəstələrini oyatdı! İndi əvvəllər sakit olan sürüdə bəzi sirli hərəkətlər başladı və səs-küy daha da gücləndi!
Sürüyə girmədən astanada dayanan Can qohumlarının cavabını anladı! Bir növ qürur, inam, bacı-qardaşlarına qarşı hərarət hissi onun ürəyini titrətdi. Bir anda geri döndü və gəldiyi kimi də, tez də getdi! İlan sürüsü ox kimi onun arxasınca düzüldü!
Onların sonu görünmürdü. Şütüyüb evdən çıxan ilanların səsi qaynayan qazanın səsini xatırladırdı.Bu ilanlar dəstəsi üzərində illərdi ki, heç bir canlının olmadığı boz, köhnə təpənin üstünə töküldülər və oradan da yüksək sürətlə kəndə doğru şütüdülər!
Ön cərgədə ağ ilan var idi! Onun yanında uşaqlıqda ağ ilanın ətrafında dövrə vuran, onu özününkü hesab edən və onun olmaq istəyən gümüşü kürəkli o gözəl qara ilan sürünürdü. Onların arxasında isə başqa ilanlar sürünürdü!
İlanlar Canın uşaqlıqdan insanlara meyilli olduğunu, onlarla qarışıq həyat sürdüyünü, hətta insanlardan asılı vəziyyətə düşdüyünü və onlarsız yaşaya bilməyəcəyini öyrəndikdən sonra uzun müddət dəstəni tərk etməsinə öyrəşmişdilər. Ən uzun ömür sürən, çox şey görmüş və çox şey bilən qara zolaqlı Ana İlan bilirdi ki, heç bir qüvvə onu dayandıra bilməz.
Bu Ana İlan yüz ildən çox yaşadığını özü belə bilmirdi. Amma o bilirdi ki, ağ ilanın digər ilanlardan fərqlidi. Ona görə də həmişə ağ ilanın səsinə qulaq asıb, hər an onun köməyinə gəlirdi.
Elik-Jonu təpəsindən aşağı yüyrən qoca Akbay camaata çata bilmədi, ayağı dolaşıb büdrəyərək yıxıldı. Kənarda dayanıb baxan bir iki nəfər vardı. Onlar bunu görən görən kimi qaçıb ehtiyatla onun əllərindən tutdular və ayağa qaldırdılar.
– Uşaqlarlar! Mənim əzizlərim?! – ürəyi qorxu və həyəcan içində tez-tez döyünən qoca təngnəfəs ona dəstək olan uşaqlara tərəf dönüb nəfəsini dərmədən davam etdi: – Eləməyin, etməyin, uşaqlar?! Dayanın?!.
Az qala huşunu itirən və güclə özünə gələn qocanın arvadı camaatın arasından qaçaraq qocaya yaxınlaşdı və onu qucaqladı:
– Ay Allah, mənim qocam?! Allah sən saxla?! Sənə nə oldu?!.. Özünə gəl, a qoca?! Gör, özünü nə günə qoymusan?!.. Qoca, necəsən?!
Sonra uşaqları, gəlinləri və nəvələri onları ətrafına toplaşaraq təşviş içində hay-küy salmağa başladılar.
Onların tayfasında böyük Akbaydan sonra ikinci olan İşenbay adlı çoban da gəlib onun qarşısında diz çökdü, əllərini tutub nəbzini yoxlamağa başladı:
– Sənə nə oldu, ağa?! – və sonra o da narazılıqla dedi, – Biz indi səni necə başa düşək?!,,- sən xalqa qarşı gedirsən, əjdaha yuvasını müdafiə edirsən?!
Qoca yalvarış və ümid dolu baxışlarla ona baxaraq dedi.
– Onları dayandır, qardaş!
Amma İşenbay:
-Sus, qardaş!
İsenbay uşaqlıqdan Asılbeklə rəqib olmuşdu, ona nifrət edirdi. Asılbek Sırqan ilə evləndiyi üçün nifrəti daha da artdı! “Bəlkə evlənsəm hər şey dəyişəcək!” – özünü aldadaraq, inandırmağa çalışdı. Amma evləndikdən sonra da köhnə yarası sağalmadı! Əksinə, arvadının davranışı, xasiyyəti Sırqa ilə müqayisə oluna bilməzdi və o, xırda şeylərə hirslənmək vərdişi tapmışdı. “Zaman bütün dərdlərin dərmanıdır” deyirlər, amma neçə illərdir ki, İşenbayın ürəyindəki kin-küdurət onun sinəsində yaşayır. İşenbay ikinci dəfə təsadüfən Sırqanın üstünə düşüb “xoş” niyyətini bildirəndə, o, sadəcə cavab olaraq onu danladı: “Bir daha mənə belə şeylər demə! Onda Asılbəkin gözlərinə necə baxacaqsan?! Necə oldu ki, mənə belə sözlər deməyə qərar verdin?!”-deyə hirsləndi. Sonra İşenbay gördü ki, o vaxtdan onun həsrəti, Sırqaya olan sevgisi get-gedə soyuyub, nifrətə çevrilib. Axırda qərara gəldi ki, nə olursa-olsun, onların ikisindən də intiqam alsın.Qardaşının dedikləri onu hirsləndi, çünki o çoxdandır ki, bu günü, qisasının alınacağı günü gözləyirdi!
Otların arasından yayılan alov ətrafı bürüdü. Onun al-qırmızı rəngi göyə qalxan qara tüstü ilə bir birinə qarışırdı.
Səs-küy, çığırtılar gücləndi, səssiz alov bütün kəndi işıqlandırdı və güclənməyə başladı! Çöldəki insanlar elə baxırdılar ki, elə bil ürəklərindən tikan çıxırdı. Bircə özünə gələn qoca Akbay ayağa qalxıb ətrafdakıları itələyib evə tərəf qaçdı.
Bu zaman alov artıq evin qarşı tərəfinə də keçdi.
Qoca pəncərədən tutdu və dəli kimi evin içini gözləri ilə axtardı, amma heç kimi görə bilmədi!
Hər qapı-pəncərə başında tüfənglə keşik çəkən adamlar Asılbəkin ailəsini qaçmaq istəsə güllələmək üçün dayanmışdılar! Onların arasında Abılay və İşenbay da var idi:
– Uşaqlar! əzizlərim?! Siz bunu edə bilməzsiniz! Bu hərəkətiniz səhv hərəkətdi! Özünüzə gəlin?! Sizin hamınıza nə olub?! Allah bunu götürməz?! İnsanlar nə deyəcək?! Sabah bizim yaramazlığımızın söz-söhbəti uzağa gedəcək, rüsvay olacağıq, ay camaat?! – qoca gəlib hər birinin qarşısında diz çökdü, sanki hər şey bu silahlıların əlində idi.
Yerə yıxılan qoca ayağa qalxıb yerə düşmüş tebeteyini götürdü. O, hələ də başıaçıq dayanıb papağını tutmuşdu. Ağ saqqalı göz yaşlarından islanmışdı və o, yenə onların qarşısında diz üstə oturaraq geniş ictimaiyyətin cavabını gözləyirdi. İnsanların onun ətrafında qurduqları mühasirədən keçə bilmədiyi üçün övladları təlaşa düşdülər.
– Lənətə gələsən! – dedi bəziləri qoca Akbayla razılaşmayaraq, – Onun da gizlətdiyi bir şey var yəqin?!
– Oy-booy, əlbətdə, başqa cür necə ola bilər?! – qadınlardan biri pıçıltı ilə yanında dayanan kişiyə dedi, – Sizcə, Asılbek elə beləmi bu kişiyə bənzəyir?!
– Ola bilməz?!…
– Bəli, olar. Rəhmətlik qayınanam belə danışırdı…
Sanki oxşarlıq axtarır, ikincisi susdu və:
– Oh, booy, həqiqətən… Düz deyirsən! – əminliklə dedi.
Bu zaman təpədən enən zaman qoca Akbaya yazığı gələn oğlan izdihamı yarıb onu qarşılamağa getdi. Ona çatan kimi qocanı ayağa qaldırdı, diz çökdü, əllərindən öpdü və üzr istəyirmiş kimi alnına toxundu.
Camaat bir anlıq susdu və bu zaman ancaq atəş səsi eşidildi.
– Ay camaat!!! –gənc qoca ilə bir sırada dayanaraq dedi, – Hələ də gec deyil, qardaşlar?! Əvvəla, başçının, xalqın başçısının – ağsaqqalların sözünə qarşı gedə bilmərik. Elədiyimiz bu şeylər bizə yaxşı heç nə gətirməyəcək! İkincisi, əgər həqiqətən də əjdahalar bu işə qarışıbsa, bu əməllə biz heç nəyə nail ola bilməyəcəyik, məsələ burada bitməyəcək!
– Bu oğlan kimdir?! – bir neçə nəfər soruşdu.
– Ay dədəm, bu Bubu nənənin nəvəsi deyilmi?! – bəziləri cavab verdi. – Dərviş olan!
– Oh-oh, yoxsa qayıdıb nədi? Oralarda nə tapır axı?!
– Elm dalınca səyahət edir deyirlər.
– Ahh…
– Mən nənəmin ilanlar haqqında nağılını tez-tez eşidirdim! – gənc davam etdi, – o deyirdi: “Evinə girən ilana dəymə!” Əgər Qızmonçok doğrudan da ilandırsa, onda biz onunla xoş davranmalıyıq ona dəyməməliyik! Əks halda, ilan qisas alacaq! Sabah qalan ilanlar sizin yanınıza gəlsə nə edəcəksiniz?! Boş yerəmi deyirlər “Əjdahanın quyruğunu tapdama!”?!
– Qorxursansa, heç kim səni məcbur eləmir! Gedə bilərsən! – camaatın içindən kimsə dedi.
Bununla belə, insanların böyük əksəriyyəti, sanki gəncin sözünə inanan kimi oldular, bir az da həyəcanlandılar. Bundan istifadə edən Süyunbay cəld pencəyini çıxarıb or abura çırparaq yanğını söndürməyə başladı. Qoca Akbay, daha iki-üç nəfər, az sonra bir çoxları da ona qoşuldular. Kəndi qırmızı alov əvəzinə qara tüstü bürüdü.
Yalnız Abılay, Qanımət, Tanırbay, İşenbay kimi adamlar yanğını söndürən camaata arxadan baxırdılar. Ürəkləri soyumamış kimi, narazı və acıqlı dayanmışdılar.
– Belə olan halda Asılbek sabaha qədər kənddən köçüb getsin! – onlar dedilər. – Bu ona son xəbərdarlıqdır! Əgər getmək istəməsə, unutmasın ki, sonra camaatı,milləti heç kim və heç nə dayandıra bilməyəcək!!!
Can izdihamı yarıb keçməyə cəmi bir neçə metr qalmışdı ki, birdən bu sözlər onun diqqətini çəkdi. O, dik durub arxasındakı ilanları saxladı. Can camaatın yanından alov dillərini göyə yayaraq səpələyən yanğını gördü. Yanğın Kızmonçokgilin evləri tərəfində yanırdı. Bunu görəndə o, daha da qəzəbləndi, Hirsi başına vurdu və bu kəndin bütün camaatını məhv edəcəkmiş kimi irəli süründü. Tanırbayın dediyi: “Sabahdan əvvəl köçsünlər!” – sözləri Canın gözlərini açdı. Qızmonçoka və valideynlərinə bir şey olmadığını başa düşdükdən sonra insanların söhbətini dinləməyə davam etdi.
– Qoy getsinlər! Qoy çıxıb başqa yerə getsinlər! Sabah günəş çıxana kimi burada olsalar, onları diri-diri daşqalaq edəcəyik! Razısınızmı, camaat?! – deyə Kanimət soruşdu.
Camaat razılaşıb evlərinə dağılışmağa başlayanda:
– Ay camaat, ay adamlar, aman Allah?! – qadının qışqırıq səsi yaxınlıqda dayanan ilanları belə qorxutdu. Bu yataqda xəstə yatan Abılayın arvadı Saira idi.
– Camaat! Məni dəlimi etmək istəyirsiniz, hə?! Oğlum haradadır?! Oğlum haradadır, aman Allah?!
Qadın üzünü cırmağa, saçını yolmağa başladı və yerə yıxıldı. Güllə kimi qaçan Abılay onu ayağa qaldırıb:
– Dayan! Nə edirsən?! Oğlumuz sağ-salamatdı.ş yaxşıdır!!! Bax, Asılbekin evi! – dedi və evi göstərdi.
Vəziyyəti yaxşılaşmış olsa da, sağalsa da, ilanın qorxusundan camaata qoşula bilməyən Saira dayana bilməyib oğlundan ötrü qaçıb bura gəlmişdi.
– Bəs o hanı, haradadır?! – o, pərişan, yalvarışla ərinə baxaraq soruşdu, – oğlum haradadır?! Axı sən onu geri qaytarmağa getmişdin?! Nə oldu bəs?!?!
– Gözlə!
Birdən Abılayın ağlına nəsə gəldi və o, Sayradan ayrılıb Asılbəkin evinə tərəf qaçdı. O, əvvəlki kimi pəncərədən yapışdı. İçəridə heç nə görünmürdü. Sairanı sakitləşdirmək üçün:
– Oğlum?! Gəl gedək?! Gedək, oğlum?! Gəl, Beki?! Bax,gəlməsən, anan buna dözməz! Odur orada, yerdə oturub ağlayır! – dedi.
Cavab yox idi! Bundan sonra Abılay qaçdı və artıq zəif yanan qapını açmağa çalışdı. Bir-iki kişi ona kömək edib evə girdilər… məlum oldu ki, evdə heç kim yoxdur!
Hərə bir söz deyirdi. Amma bəziləri bütün bunları elə qəbul edirdilər ki, Asılbek və yanındakılar ilana çevrilib yoxa çıxıblar!
***
Can ilanları elə həmin yerdə saxlayıb özü təkcə evə süründü. Abılay və digərləri evə girəndə Can da Qızmonçoku axtarmağa başladı.
Alatoran olduğundan ev qaranlıq idi və Abılay evi işıqlandırmaq üçün əlində tutduöu nazik çubuğun ucunu yandırdı. O alov şüası işıqlananda evin içində səslər çıxarmağa başladı. İnsanlar yenə də ilanla qarşılaşdılar və bir səs və söz demədən yerlərindəcə donub qaldılar! Boyunun yarısına qədər dayanan ağ ilanın gözləri qırmızı işıqda daha da qırmızı görünürdü və sanki od saçırdı! Bu anda o, həmişəkindən çox qəzəbli və çox acıqlı idi! Onun gözlərindən bu sözlər oxunurdu- “Bircə onlara toxunun!” Abılay:
– Qızmonçok?.. – dedi, dodaqlarını tərpətmədən, sakitcə ağ ilana pıçıldadı, – Aman Allah… Qızmonçok, məni bağışla?! Təkcə oğlumu ver?! Heç nə istəmirəm. Anasına yazığın gəlsin?..
İlan dərhal sakitləşdi. Bədəninin gərilmiş duruşu yavaş-yavaş boşaldı və başını qapıya tərəf tutdu, sanki onlara “çıxın” deyirdi. Abılay və onu asanlıqla başa düşən digərləri ilanın sözünə əməl edərək qapıdan qaçdılar. Hətta bəziləri arxaya baxmadan qaçırdılar.
– İlan! Əjdaha!!! – küçədə dayananlara dedilər. Dəhşətə düşən insanlar daha da bərkdən qışqırmağa başladılar və gözlərini itirmədən Asılbekin evindən mümkün qədər uzaqlaşdılar.
Arxasına baxmadan bayıra qaçan, lakin hönkür-hönkür ağlayan arvadını sakitləşdirə bilməyən Abılay səpələnmiş camaata baxıb ehtiyatla onlara yaxınlaşdı.
– Ay insanlar?! Bəyəm biz beləmi razılaşmışdıq?! – deyə qışqırdı.
Yorğun Akbay evin astanasında oturmuşdu, əl-ayağını uzadaraq, alovun söndüyünə, insanların bir az sakitləşdiyindən razı idi. Abılayın səsi onu yerindən tərpətdi. O, güclə yaxınlaşıb diz çökdü və Sayrnın əlindən tutdu:
– Cəsarətli ol, qızım! “Bir dəqiqə,indi gəlirəm…” dedi və evə girdi. Asılbekin evindən qaçan adamlar Abılayla Sayraya qoşuldular. Çünki onların bütün düşüncələri, gözləri Ağsaqqal Akbayın getdiyi evdə idi.
***
Asılbekin ailəsini axtarmaq üçün evin ətrafında sürünən Can onların hələ də burada olduqlarını başa düşürdü. Yaxınlıqda Qızmonçokun ürək döyüntülərini və nəfəsini hiss edirdi.
– Can! – Qızmonçok ilanı hiss edərək pıçıltı ilə dedi. Bektemir bu sözü ürəyindən keçirdi və gülümsəyərək, ülvi bir nəvazişlə qıza baxdı. (Can candır. Bektemir elə bilirdi ki, ona can deyir. Çox yaxın adama, deyək ki, sevilən, övlad, qardaş və s. “Canım”).
***
Yanğın başlayan kimi Asılbek ailəsini yeraltı otaqda gizlətmişdi. Bunu heç kim bilmirdi. Bu heç kimin ağlına belə gəlməzdi. O, belə bir günün olacağını fikirləşmişdi, yoxsa başqa bir şey planlaşdırmışdı məlum deyildi. Bütün yayı yerin altından bir otaq hazırlamışdı, hətta otağın küncünə qapı da düzəltmişdi. Bir ailə ora yerləşə bilərdi. İçərini hamarlayıb, divarları palçıqlı samanla suvamışdı. Can bunu bilirdi. Bir neçə dəfə o bu otaqda gecələmişdi. İndi də Can o döngəyə tərəf yönələndə əsas qapı cırıldayıb açıldı və Akbay içəri girdi.
İlan nəfəsini tutdu və gözünü çəkmədən qocaya baxdı. Ağsaqqal Akbay onu görmədi.
– Asılbek! – dedi və otaqda ətrafa göz gəzdirib dinşədi,- Oğlum, hardasan, əzizim?
Bu ailə çoxdan Akbay babanı sevirdi. Çünki Akbay Asılbekin valideynlərinin yaxın dostu idi. Asılbek atasını xatırlamırdı. Çünki o, Asılbek hələ balaca ikən rəhmətə getmişdi, yeganə oğlunu anası böyütmüşdü. Rəhmətlik Sabirkan nənə də bu kişiyə çox hörmət edirdi. Bunu Asılbek də bilirdi.
Hələ uşaqlıqdan baba Akbay ona çox yaxın adam kimi görünürdü və nədənsə ona çox böyük rəğbət bəsləyirdi. Ayslbek onun qucağında olmağı, birlikdə at minməyi, onu sığallamağı xoşlayırdı. Hətta bir-iki dəfə heç kimə demədən onunla getdiyi üçün anası tərəfindən danlanmışdı.
– Heç vaxt belə olmamışdı! Sən, yetkin bir oğlan, hər kəsin qucağında yatmaq istəməkdən utanmalısan! – o, hərdən gileylənirdi:
– Ay balam! Sənə ata məhəbbəti çatmırdı… Ona görə də məndə onu əvəz edən adam axtarırsan! – deyirdi. Asılbek isə hətta babası Akbaydan komuz çalmağı öyrənmişdi. Onlar tez-tez Elik-Cona çıxaraq kəndə doğru yan-yana oturub gün batmağını,qürub çağını seyr edirdilər. Baba Akbay ona komuz üçün musiqilər seçir, ona qədim əcdadlarından nağıl danışırdı.
Amma bu gün Asılbek babası Akbaydan inciyib: “Doğrudanmı mənim atam Akbay bu işə qarışıb?!..” deyə düşünürdü. O elə fikirləşirdi ki, Akbay adamların hamısını yığıb onun üstünə qaldırıb ,onun evinə göndərib özü isə həmişəki kimi heç nə olmamış kimi təpədə oturub.
– Asike?! Gəlinim?! Qızmonçok?!
Qocanın səsini düz üstlərində eşitsələr də, hamı sakit durdu.
– Mənim oğlum?! Bu mənəm! Hardasan, canim?!
Otaqda ölümcül səssizlik hökm sürürdü, sanki heç kim yox idi!
Qocanın ürəyi sıxıldı, gözləri qaraldı. O, çətinliklə bir-iki addım atdı, otağı dolaşdı və son addımı atdığı yerdə qəfil yıxıldı!
– Baba?! Akbay baba!.. – Qızmonçok sözünü tamamlamadan qorxaraq yerindən sıçradı. “İlan vurmuş ola bilərdi!” – demək istədi, amma Bektemirə görə demədi. Asılbek də bu haqda fikirləşdi. Özü düzəltdiyi pilləkənlərlə qalxıb, üstündəki “qapı”nı açdı və yuxarı çıxdı. Arxa tərəfə baxan Asılbek Akbay babanın arxası üstə uzandığını, Canın isə onun ətrafında süründüyünü gördü. Baba şiddətlə inləyəndə ilan sürünüb başqa otağa keçdi.
Asılbek babaya su verdi və toz-torpağın içindən yastıq çıxarıb qocanın başının altına qoydu. Özünə gələn qoca:
– Oğlum, – dedi və əlini Asılbekin ardınca gələn Bektemirə uzatdı, – get, ata-ananın yanına, oğlum! Səni küçədə gözləyirlər… Ananın vəziyyəti pisdir. Sən get, mən də uşaqlarımın yanındayam…” dedi və bir qədər susduqdan sonra sözünə davam etdi:
– Mənə elə gəlir ki, mən də övladlarımla bərabər gedəcəyəm. Xalqımı, torpaqlarımı qoyub gedəcəm! – dedi, sanki camaatdan incidi.
– Mən heç yerə getmirəm, ata! – Asılbek özünü düzəldib dedi, – camaata həqiqəti başa salacam, təfərrüatını danışacağam! Əslində, nə mən, nə də xalq günahkar deyil! Bütün bunlar…
İlanın süründüyü tərəfə baxdı:
– İlan! Onu diri-diri əzib cəsədini xalqın qabağına atacağam! Onda biləcəklər mənim qızım kimdi!!!
Amma bunu acığından deyirdi.
Qoca Akbayla Bektemir onun nədən, kimdən danışdığını başa düşmədilər. Onda da elə bilirdilər ki, Asılbek Qızmonçokdan danışır.
– Asılbek əmi! – Qızını sinəsinə sıxıb saçını sığallayıb qoxulayan atanın birdən belə sarsıdıcı fikir söyləməsinə təəccüblənən və inana bilməyən Bektemir qışqırdı.
– Get! – Asılbek Bektemirə dedi, – İndi get evə!
Bir-birinin ardınca otağa daxil olan Sirqa və Qızmonçok Asılbekin sözləri ilə razılaşdılar:
-Bek! – Qızmonçok dedi – Görəcəksən, sabah hər şey yaxşı olacaq! Nə sənin atan anan, nə də camaat bizə nifrət etməyəcək. Ona görə də elə indi getməlisən!
Oğlan heç nə başa düşmədi, ancaq qızın: “Sabah bizə nifrət etməyəcəklər… hər şey yaxşı olacaq” sözləri onu sakitləşdirdi, geriyə qalanların üzünə baxaraq, yavaş-yavaş çıxışa tərəf getdi… Otağın dəhlizinin küncündə uzanmış ilan baxışları ilə onu izləyirdi.
Oğlunun boyu görünən kimi ata anası qışqıraraq ona tərəf qaçdılar. Yalnız bundan sonra Abılay elə bil, “İndi onlara nə istəyirsiniz edin!” deyirmiş kimi, arvad-uşağını götürüb evinə qaçdı. İnsanlar Asılbekin evindən çıxıb belə qərara gəldilər ki, Asılbek səhər kənddən köçməsə, onu arvadı və qızı ilə birlikdə daşqalaq edəcəklər.
İnsanların evdə yenidən ağ ilanı görməsi, Asılbekin ailəsinin izsiz itməsi vəziyyəti daha da gərginləşdirdi. Bundan sonra tərəddüd etmək üçün heç bir səbəb yox idi və hətta bütün kəndlilər Asılbekin qızının və bütün ailəsinin əjdaha olduğuna inandılar.
Camaatın dağıldığını görən Can Asılbekin ailəsi üçün narahatçılığı aradan qalxdı. İlanlara tərəf süründü. Amma onlar yola düşmədilər. Sabaha qədər gözlədilər.
***
Bu gecə qəribə gecə idi! Sübh açılmamış mal-qara qorxu içindəə vurnuxurdu, atlar hürkürdü, itlər ulayır, zingildəyirdilər. Kənd camaatı isə panikaya düşüb pəncərədən bayıra baxırdılar, sanki hansısa fəlakət baş verəcəkdi.
Saira oğlunun çarpayısını özünə yaxınlaşdırdı. Abılayla birlikdə Bektemirə gözləri ondaydı, elə bil kimsə onu oğurlayacaq. Abılay tüfəngini və silah-sursatını yanına qoydu. Bektemir özünü yatmış kimi göstərsə də, bütün fikri-zikri sabahla bağlı idi.
O, Asılbekin “Səni diri-diri tapdalayacağam” sözlərini başa düşmədi. Lakin o, qızına ata məhəbbəti və ata məhəbbətindən başqa heç bir pis münasibət görmədi. “Onda niyə “öldürəcəyəm” dedi? Bəlkə Qızmonçokun ilan kostyumu var?! Bəlkə onu əzmək, insanlara göstərmək və elan etmək istəyirdi: “Qızmonçok bir daha ilana çevrilməyəcək!”, camaatdan üzr istəməkmi? Axı o dedi ki, “Həqiqəti deyəcəyəm, təfərrüatını açıqlayacam”?! İnsanlar artıq həqiqəti bilirlər! Başqa nə ola bilər ki?! Başqa sirr nədir? Baba Akbay onlarla nə danışacaq? Bütün bunlar çox qəribədir!..” – müəmmalı fikirlərə bürünən gənc artıq havanın necə işıqlanmağa başladığının fərqinə varmadı. Qızmonçokun mehriban və inamlı dediyi bu sözlər, demək olar ki, hər dəqiqə onun fikirlərində üzə çıxır və buna görə də ürəyi daha da möhkəm döyünməyə başlayırdı. Sabahdan gözəl gün gözləyən gənc ancaq sübh çağı yuxuya gedə bildi.
***
İlanlar isə səhəri kənddən bir az aralıda Asılbekin evinin yaxınlığında qarşıladılar. Üzərində çətənə, dəvətikanı otu bitmiş təpənin üstü ilanlarla dolu idi. Təpə bu gün bu şəkildə sinəsini günəşə açırdı.
Səhər qəflətən güclü külək başladı. Tufanın dəhşətli ulama səsi kəndi bürüdü, onsuz da qorxu içində olan kənardakı evlərə qorxu saldı, Evdəkilər nə olacağından qorxdular. Bərk külək evlərin qapı-pəncərələrini şaqqıldatdı, damlarını sökdü və arxasınca yalnız güclü bir gurultu,nərilti buraxdı. Bu dəfə kəndlilər bu hadisəni “əjdaha” – Kızmonçokdan gördülər
Asılbekin ailəsi də yata bilməyib səhəri diri gözlü açmışdılar.
Həmin gecə “əjdaha qız”ın kimliyindən xəbər tutan kənd camaatı arasında ilk olaraq baba Akbay oldu. O, bu ailənin danışdıqlarına qulaq asdı və gözlərini qarşısında oturan üç nəfərə zillədi. Bilmirdi onlara inansın ya yox. Sınıq pəncərə və qapılardan içəri girən dolu, yağış qarışıq külək onların arasında qalan kiçik alovu,odu söndürürdü. Sırğa isə odu,alovu küləkdən qorumağa çalışırdı.
Nənəsindən qalan xəz paltosunu üstünə atmış Qızmonçok anasına söykənərək oturub atəşə baxır, fikirləşirdi. Asılbek susurdu, sanki Akbayın danışmasını gözləyirdi və hamıya baxaraq:
– Deyilənlərin hamısı düzdür, nəvəm mənim? – Ağsaqqal Akbay Qızmonçoka baxaraq soruşdu.
-Aha- dedi Kyzmonchok, valideynlərinin daha əvvəl dediklərini təsdiqlədi.
Nə isə fikirləşmiş kimi otağın dəhlizinin uzaq küncünə baxdı. Və birdən:
– Dədə, Canla tanış olmaq istəyirsən?! – qız soruşdu.
-?! – Baba nə cavab verəcəyini bilmədən təəccüblənəndə qız kürkünün altından sivişib çıxdı və dəhlizə tərəf getdi:
– Can?!
O, eşikdən o tərəfdəki qaranlıq otağa baxıb Canı dinşədi.
– Çox güman ki, getdi, qızım. O, yəqin ki, böyük izdihamın onu görməsini istəməzdi”, – Sırqa bildirdi.
– Yox, ana. Onun nəfəsini eşidirəm burada olduğunu duyuram! Can! “Gəl, ata sənə pislik etməz” dedi qız, sanki ilanın fikirlərini oxuyurdu. Sonra o otaqdan Canın tərpəniş səsləri eşidildi. Qızmonçok yerlə onun ayağının yanına qədər gələn ağ ilanı götürdü və uşaqlıqda olduğu kimi qucaqlaşdılar. İlan qızın boyuna kimi dik qalxıb başını onun çiyninə qoydu. İlanın bədəninin qalan hissəsi isə qıvrılaraq yerdə uzandı.
– Can! – Qızmonçok dedi. Gözləri yaşla doldu yalnız bir isti damcı yerə düşdü və Canın bədəni aşağı axdı. Qız daha heç nə deyə bilmədi.
İlan da o vəziyyətdə idi. Dağların göründüyü boş pəncərədən çölə baxdı, sanki indicə onu belinə alıb pəncərədən tullanaraq onunla dünyanı gəzmək, onunla birlikdə uzaq ölkələrə uçmaq və ayın, ulduzların üzərində dövrə vurmaq istəyirdi. Bunun qeyri-mümkün olduğunu çətinliklə də olsa dərk edərək dünyadan və onun təbiət qanunlarından inciyərək yerə oturdu!
Uzun müddət bunların ikisinə də səssizcə baxan üç nəfərin bu an bütün bədənlərindən bir sızıltı keçdi.
– Qızmonçok! – Asılbek dedi.
İlanla qız elə bil şirin yuxularından ayılıblar. Can Qızmonçokun çiynindən sürüşdü və ikisi də onlara tərəf yaxınlaşdılar. Asılbek, Sırqa, hətta baba Akbay belə bu sürünən məxluqa yazığı gəldi. Heyvan olsa da, gözlərini qaldırmağa utanaraq, uzaq durmağa çalışırdış Nədənsə utanırmış kimi o biri tərəfə baxmasına belə təəccübləndilər. Bu qədər yaş yaşayan Akbay belə bir möcüzə görməmişdi! Və bu onun üçün heyrətamiz bir şey idi!..
– Can! – Asılbek adama xitab edirmiş kimi, acıqlı, ara verə-verə dedi, – Görürsən kənddə nə baş verir?!.. Bütün bu hay-küyün niyə,.. kimə və nəyə görə olduğunu başa düşürsənmi?!..
-?.. – ilan utanaraq, günahkar kimi baxdı. Qızmonçok əvvəlcə atasına, sonra ilana baxıb nədənsə qorxmuş kimi oturdu. Asılbek, sanki daha seçimi yox idi, bir müddət susduqdan sonra sözünə davam etdi:
– Sabah bizə nə olacaq?! Səncə insanlar bizi dinc qoyacaqlar?! Sənin vecinə deyil. İstədiyin vaxt istədiyin yerə gedə bilirsən! Bəs sən bilirsənmi ki, bu ehtiyatsız hərəkətlərinlə bu qızın gələcəyini məhv etdin?!
İlan Asılbekin dediklərini başa düşdü və buna görə də özünə yer tapa bilmədi, ürəyi sıxıldı. Bütün bunları seyr edən və qəbul edə bilməyən Akbay baba təəccüblə Sırqanın yaxasından tutub pıçıltı ilə soruşdu soruşdu:
– O insanın danışığını başa düşürmü?
Sirqa “Bəli”deyə başını tərpətdi. Bundan sonra Akbay baba dedi:
– Hey, Asılbek! , Bir ondan soruş görək insanlardan nə istəyir?
İlan kədərlə baba Akbaıya baxdı. Onun gözləri deyirdi: “Mənə insanlardan sevgidən başqa heç nə lazım deyil”. Bunu ancaq Qızmonçok oxuya bildi. İndi də Canın Qızmonçoka olan sevgisini ana, qız və ilanın özündən başqa heç kim anlaya bilmədi. Belə ki, onların heç birinin bu barədə danışmaq əzmi və istəyi yox idi.
– Onun günahı nədir? – dedi Sırqa. Aralarındakı anlaşılmazlığı aradan qaldırmağa çalışaraq, – Bu işlərin hamısının günahkarı mənəm! Əgər mən heç nəyi gizlətmədən başımı qoparacaqlarından, dilimi kəsəcəklərindən qorxmadan camaata desəydim, belə olmazdı?! Sonda başa düşər və qəbul edərdilər!
– Sirqa, az qına özünü! – Asılbek narazılıqla bildirdi.
Səs-küy kəsildi və çöldə sakitlik yarandı, heç bir səs eşidilmirdi, nəfəs kəsən sakitlik vardı.
– Getmə! – qoca Akbay ayağa qalxıb pəncərədən sürünərək çıxan ilana dedi.
“Niyə?” – İlan dayandı və qocadan cavab gözləməyə başladı.
– Sabah insanlar həqiqəti öyrənməlidirlər! – dedi Akbay. – Əgər səni görməsələr, heç kim Kızmonçokun ilan olmadığına inanmaz!
İlan razılaşaraq geri sürünəndə Qızmonçok:
– Baba! –dedi, -Cana hücum edib onu öldürməzlər?!
– Yox!..
– Hey, Asılbek! – Bundan sonra Akbay baba dedi, – Onda ondan soruş ki, insanlardan nə lazımdır?
İlan kədərlə baba Akbaıya baxdı. Gözləri deyirdi: “Mənə sevgidən başqa heç nə lazım deyil, ancaq Qızmonçok oxuya bildi. Ancaq bu dəfə Jeanın Qızmonçoka olan sevgisini ana, qız və ilanın özündən başqa heç kim bilmirdi. İndi isə onların heç birinin bu barədə danışmaq əzmi və arzusu yox idi.
– Bəs onun günahı nədir? – dedi Sırqa aralarındakı yöndəmsizliyi sakitləşdirməyə çalışaraq, – Hər şey məndən gedir!.. Əgər mən heç nəyi gizlətmədən başımı uçuracaqlarından, dilimi kəsəcəklərindən qorxmadan camaata deyərdim, bu hala gəlib?! Sonda başa düşəcək və qəbul edəcəklər!
– Sirqa, özünü qınamağı burax! – Asılbek narazılıqla dedi.
Səs-küy kəsildi və çöldə sakitlik yarandı, nə səs, nə də ah.
– Getmə! – qoca Akbay ayağa qalxıb pəncərədən sürünmək üzrə olan ilana dedi.
“Niyə?” – İlan dayandı və qocadan cavab gözləməyə başladı.
– Sabah insanlar həqiqəti öyrənməlidirlər! – dedi Akbay. – Əgər səni görməsələr, heç kim Kızmonçokun ilan olmadığına inanmaz!
İlan artıq razılaşaraq geri sürünən kimi:
– Baba! – Qızmonçok dedi, -Cana hücum edib onu öldürməzlər?!
– Yox!..
***
Səhər açıldı, kənd yuxudan oyandı.
Asılbek bundan sonranın qayğısına qalmaqla məşğul idi. Qapı-pəncərələri bərkitdi, həyətə tökülən daşları atdı, evə səpələnmiş samanı, otları yığışdırdı. Gecə qorxmuş və ətrafa səpələnmiş bütün mal-qaranı yenidən həyətə yığdı. O, yanmış tövlənin yerindən külü yığaraq camaatın toplanmasını gözləyirdi. Tez-tez səbirsizliklə kəndə tərəf baxırdı. O, hamını narahat edən, xalq üçün sirr və tapmacaya çevrilmiş əjdaha əfsanəsini tezliklə dağıtmaq istəyirdi…
Qeyd olunduğu kimi camaata, günəş doğduqca kənd məclisinin keçirildiyi yerə toplaşmışdılar. Akbay ata, Asılbek, Sırqa, Qızmonçok və Can beşi də özlərini qaydaya salıb camaatla görüşməyə hazırlaşırdılar. Ürəyi döyünərək az qala yerindən çıxan Qızmonçok dedi
– Ana, qorxuram! -.
– Qorxma, qızım, – dedi Sirqa, – biz nədən qorxmalıyıq? Onlar da bizim kimi insanlar deyilmi?
Bir azdan camaat dünənki kimi yenə evi mühasirəyə aldılar.
Yalnız Abılayın ailəsi evdən çıxmadı. Bəziləri hətta onların qapılarını döyməyə başladılar.
– Ata, adamlar gəldilər! – Bektemir pəncərədən bayıra baxaraq dedi.
– Qoy gəlsinlər! – dedi Abılay astanada dayanıb qapını kəsdi, – gəlsinlər! Bu bizə aid deyil!
– Ata, nədən qorxursan?! Onlar bizimlə eyni adamlardır?! Üstəlik, bu gün Asılbek dayı xalqa həqiqəti deyəcək!
Sonra Abılay israrla:
– Qoy desin! Biz heç yerə getmirik!
– Onda heç olmasa icazə ver?! – Bektemir qapını açaraq dedi. Elə bu vaxt atası silahını götürdü və ağzını ona tərəf çevirib dedi:
– Çəkil! Yoxsa, səni güllələyəcəm!
Saira oğlunun ayaqlarına düşərək ağlamağa başladı, uşaqlar qışqırdılar, evi səs-küy basdı.
– Abılay?! – artıq iki-üç adam onun pəncərəsini döyməyə başladı, – Tez çıx! Tez ol!..Bu işi mümkün qədər tez bitirməliyik!
Abılay “Nə olar!..Yaxşı.” deyə düşünərək qıfılın qarmaqlarını açıb küçədəki camaata qarışdı. Bektemir və Çintemir də onun ardınca getdilər.
***
Asılbəkin evindən birinci baba Akbay çıxdı. Camaat susub və sakitləşdi.
– Əzizlərim! – ağsaqqal təmkinlə dedi: -Biz bir çaydan su içmiş, bir yerdən duz dadmış camaatıq, qardaş-bacıyıq! “İşi bitir, amma tələsmədən!” deyiblər. Dünən həyəcanlı vəziyyətdə idik, az qala ağılsız bir iş edirdik!!
Tanırbay qrupdan ayrıldı:
– Onlarla eyni damın altında gecələdikdən sonra bu da onların sözünü deməyə başladı?! Doğrudanmı başımızı aldada biləcəyinizi düşünürsünüz?! Düzünü desək, ay camaat, onun əvvəldən Asılbeklə bir növ gizli əlaqəsi var! Onların sözləri və hərəkətləri eynidir!
Onu dəstəkləyənlər də başladılar:
– Tam olaraq! O haqlıdır! – deyə qışqırıb Tanırbaya dəstək verdilər. Bu zaman evdən Asılbek, Sırqa və Qızmonçok çıxdılar. Onları görən Bektemirin ürəyi bərk-bərk döyünməyə başladı. O, gözlədi və böyük bir ümidlə, möcüzə gətirə biləcək bir adam peyda olacağını və elə indi ən qısa zamanda gəlməsini arzuladı.
– Qardaşlar! – dedi Asılbek, – Səbr edin, söhbətə qulaq asın! Budur, mənim qızım sizin qarşınızda dayanıb!
Qızmonçok ona baxan izdihamdan özünü qoruyaraq anasının arxasında gizləndi. Can pəncərəyə baxaraq Asılbekin işarəsini gözləyirdi.
– İndi sizlərdən kim bu qıza “əjdaha” deməyə cürət edir?! Mən heç vaxt insanın heyvana çevrildiyini görməmişəm, ata-babamdan eşitməmişəm!
– Bəs Sairanı öldürmək istəyən o ağ əjdaha? Yoxsa qucağında sığalladığın o ilandı? Deyirsən, bu bizim gözümüzə görünüb eləmi? ,biz bunu özümüzdən çıxartmışıq, eləmi?! Bu belədir, camaat?! Deməli, Asılbekdən başqa hamı qanmaz və axmaqdır, hə?! – qoca Bəkibəy qışqırdı.
– Ay Allah!, qoy bir sözümü bitirisin?! – Dildəkan adlı uzun saçlı, gözəl bədən quruluşlu gözəl qadın onları saxladı.
-Ay gəlin, sən yəqin ki, yazıq Tileki də istədiyin kimi idarə edib, sərəncam verməyə öyrətmisən! – Tanırbay eybəcər sifətlə ona baxdı. Dildəkan başqa bir şey demək istədi, amma özünü saxladı.
– Əziz xalqım! Qızmonçok təkcə mənim qızım deyil, sizin də qızınızdır! Sənin və Saira xalanın görən ilan isə Qızmonçok deyil,.. heç insan da deyil! Bu balaca vaxtından evimizə sığınmış adi ilandır! Mənə inanmırsınızsa, özünüz baxın!
Bunu eşidən insanlar təşvişə düşdü. Və eyni zamanda, xüsusilə ağ, nəhəng bir ilan evin pəncərəsindən sürünərək, su kimi aşağı axdı, gəlib Asılbek və ailəsinin yanında dayandı. Hamı donub qalmışdı. Nəhayət ilanı görənlərin çoxu Asılbekin sözlərinə inandılar. Lakin Tanırbayın dəstəsi camaatdan ayrıldı. Tez öz aralarında danışıb qoca Qanımeti qabağa gətirdilər:
– Camaat! Yaxşı, iş burasındadır ki, əgər bizimlə dava salan, camaatın üstünə çıxıb, Sairaya hücum edən əslində Qızmonçok yox, ilandırsa, o zaman onun başqasına hücum etməyəcəyinə heç kim zəmanət verə bilməz! Ona görə də Asılbek ilanı elə burda öldürməlidi və bununla insanlara günahsız olduğunu sübut etməlidi!
– O haqlıdır! Belə də olmalıdı! – əksəriyyət dedi. Qanımət isə fikrini belə tamamladı:
– Yoxsa, Asılbekin ailəsi elə buradaca daşqalaq ediləcək!
Dünənki “Kənddən köçsün” sözlərini necə əvəzlədiyinin fərqinə belə varmadı: “Qoy onu daşlasınlar!”
Qızın gözləri qaraldı, qulaqları tutuldu və anasının əlini sıxaraq bərkdən ağlamağa başladı.
Can çox təəccüblənmədi. Sadəcə başını yerdən qaldırıb təəccüblə ətrafa baxdı.
Asılbekin bədənini soyuq tər basdı. Gözlərini ona zilləyib baxan insanlara nə deyəcəyini bilmirdi.
– Yox! – dedi, – bunu etməyəcəyəm! “Suya bir daş atarsan, ətrafda dalğalar yaradar.” Heyvan olmasına baxmayaraq, kiçik yaşlarından götürüb öz əllərimdə böyütmüşəm. Ona yaxşı bələdəm, milçəyi belə incitməz!
– Axmaq!!! Arvadım az qala ölmüşdü, bu sənin üçün heç nədi?! Deyirsən ki, sənin əjdahanın həyatı insan həyatından daha dəyərlidi?! – Abılay qəzəbindən titrəyərək dedi. O qədər əsəbiləşmişdi ki, üzü qızarmışdı. O tüfəngini qaldırıb ilanı nişan aldı. Bektemir dərhal atasının əlindəki tüfəngə tərəf cumdu və onun əlindən aldı. Onda silahsız Abılay yerdən daş götürüb Asılbekin ailəsinə atmağa başladı.
Bektemir onun əllərini tutub “Ata! Ata!” dedi. Atası isə onu itələyib Asılbekgili daşlamağa başladı. Bektemir yerdəki daşları atasından uzağa, kənara atırdı. Heç kim ona mane olmurdı, hətta kiçik oğlu Çintemir sonra da camaat ona qoşuldu və getdikcə daş atanların sayı çoxaldı, Asılbekin ailəsinə dolu kimi daş yağdırdılar. Daşlar onlara dəyməyə başlayanda evə qaçmağa belə vaxt tapmadılar. Əlləri ilə üzlərini örtərək daşlardan qorunaraq bir yerə yığışdılar. Can də bütün bədənində ağrı hiss etdi, daşlardan yayınmaq üçün o yan-bu yana dönürdü. Nəhayət, bir anda ecazkar bir səslə fit çaldı və ayağa qalxıb dik dayandı!
Elə bil bunu gözləyirmiş kimi ətrafda nəsə uğultu səsləri yarandı və birdən kəndi ilan bürüdü! Onlar camaatı mühasirəyə alıb fısıltılı səslər çıxarır, ən kiçik hərəkət edənləri, haça dillərini çıxararaq hədələyirdilər.
Dil boğaza qoymayan Qanımet qoca, Abılay, Bəkibay, İşenbay dayanmadan dua oxuyur, qadınlar qışqırır, uşaqlar ağlayırdılar. Az sonra kəndi səs-küy bürüdü. Xüsusilə, Asılbek, ağsaqqal Akbay, Sırqa və Qızmonçokun sifətləri kimdondu. Fikirlərində yalnız bir şey vardı: “Xalqın bizi sevməməsi bəs deyilmiş, indi də bizə xain, xalq düşməni damğası vuracaqlar?”
Rəngləri Ağ ilandan da dəhşətli olan qara, zolaqlı, qəhvəyi və al-əlvan ilanların bəziləri küçədəki insanları mühasirəyə alırdılar, bəziləri isə düz insanların ayaqlarının altından sürüşərək dairəyə daxil olurdular!
Adamlara elə gəlirdi ki, Asılbekin yanında dayanan Can onlara göstəriş və əmr verir.
– Can! – Akbay o an boğuq səslə dedi, – Bunu etmə, Can, əzizim, canım?! Bizi bağışla?! Bağışlayın insanları?! Bir-birimizi düşmən saymayaq!
Qoca Canın gözlərinin içinə baxaraq yalvarışla əmr etdi.
Sırqa ilə Asılbek dairəyə girmiş qara zolaqlı ilanı tanıdılar!.. O da elə o vaxtkı kimi acıqlı idi. Qoca Akbaya tərəf sürünürdü. Can yerə düçüb sürətlə qara zolaqlı ilana tərəf süründü və qarşısında dayandı. Ana İlan düşmənçilik nümayiş etdirərək hirslə quyruğunu silkələdi, dönüb geri süründü.
Bir göz qırpımında ilanlar bütün camaatı mühasirəyə alıb kəndi ələ keçirdilər! Yalnız həm insanlar, həm də ilanlar sakitləşəndə və təlaşa son qoyulanda, Can Qyzmonchoka qədər süründü.
“Qızmonçok!”- dedi sakitcə,- “sən insanların nəcibliyindən, alicənablığından, böyüklüyündən oxuyub nağıl danışırdın”. Sən həmişə insanların mehriban və nəcib olduğuna inanırdın, mən də sənə inandım! Sən mənə həmişə öyrədirdin: “Bir insan kimi mehriban, səbirli və bağışlayan ol!” Bəs indi onların bu ağlasığmaz və çirkin hərəkətinə nə deyirsən?
– Can?! – o, ilanın nitqini kəsdi və özünü saxlaya bilməyib qışqırdı: ” Xahiş edirəm daha davam etmə, heç nə demə, Can?!”
-?!
– Dediyim nağıllarda həqiqət var! Bütün insanlar düşündüyünüz kimi pis deyil! Sən heç vaxt, heç vaxt insanlara inamından vaz keçməməlisən, Can?!
İlan qıza yazığı gələn kimi uzun müddət ona baxdı və boğazını təmizləyərək fısıldadı:
– Mən imtina etməyəcəyəm… Heç vaxt… Çünki bütün bu böyüklüyü səndə görürəm…
– Can! – Qızmonçok çətinliklə gülümsəyərək göz yaşlarını ovucu ilə sildi,
– Təşəkkür edirəm, Can!
Bir-birlərini qucaqladılar.
– Ömrümün sonuna kimi sənə minnətdar olacam, Can! Amma məni bağışla?!
-?..
– Yaradan səni ilan, məni isə insan yaratmasaydı, səni heç kimə dəyişməzdim!- qız Canın yaşla dolu gözlərində oxudu:
– Mən sənsiz yaşaya bilmərəm, Qızmonçok!
– Mən də, Can! – Nəvazişli baxışlarla ona baxıb sakitcə pıçıldadı. Can elə bil bunu gözləyirmiş kimi rahatladı və başını onun çiyninə saldı. İlanın bədəni titrəyirdi, sanki hər hüceyrəsi ilə ağlayırdı!
Hissləriylə sükutla danışanların ikisinə də insanlar da, ilanlar da sakitcə baxırdılar.
Qızmonçokun göz yaşları yanaqlarını və qucağındakı ilanın bədənini yudu.
– Qızmonçok! – ilan qızın çiynindən başını qaldırıb gözlərinin içinə baxdı, – Razılaşsan… ömrümün sonuna qədər sənə qul olacam? Gedək buradan, Qızmonçok?
– Yox, Can!!! Elə demə! Qoy bu son görüşümüz olsun!
– ?!!
– Sən və mən iki fərqli məxluquq! Bunu özün anlayırsan…
– Halbuki bizim sevgimiz eyni deyilmi?!
Qız əlləri ilə Canın bükülmüş bədənini ondan uzaqlaşdırıb geri çəkilməyə başladı:
– Mən sənin xoşbəxt olmanı istəyirəm, Can! – o, sakitcə ona sarılmış ilanı özündən kənar edərək geri çəkildi, – bilirəm ki, ilanların arasında yaşamaq sənin üçün çətindir! Amma insanlar arasında yerin yoxdur! Odur ki, bu gün istəyirəm ki, siz öz dünyanıza, vətəninizə gedəsiniz və buradan həmişəlik gedəsiniz! Yalnız bundan sonra mən sakit olacağam!
Can uzun müddət qıza baxdı. O, yavaş-yavaş yerə yuvarlandı, çevrildi və izdihamın arasından süründü!
Tezliklə Can bütün ilanları toplayıb kəndi tərk etdi! Yanında sürünən gümüşü rəngli ilan bir rəqib baxışıyla, sevinərək arxaya baxdı və ağ ilanla birlikdə sürünüb uzaqlaşdı. Kənd camaatı Qızmonçokla birlikdə təpəyə çay kimi axan ilanları gözdən itənə qədər seyr etdilər…
(1-ci kitabın sonu)
Qırğızcadan və ruscadan tərcümə edən Elli Atayurd
Yazıya 278 dəfə baxılıb
