Varmı dost ünvanı… bir soraqlayım
Uzaq- unudulmuş xatirələrdən…
Bəlkə bir dəyərdi, uzaqlaşmışıq,
Yazaq unudulmuş xatirələrdən…
Ayaqlanan haqdı, tapdanan gerçək,
Ağrıyan yaddaşdı, inləyən ürək…
Unutqan olduqca, billəm, gələcək
Qınaq unudulmuş xatirələrdən…
Bu misralar “Xatirələrdən” şeirimdəndi. Əslində xatirələr yaşayir və bizi yaşadır, unudulmur… Əlçatmaz olsa belə… Həyatın qəribəlikləri az deyil…
“Ad gunləri qarşıdadı”kitabımıda “Müəllifdən” başlıqlı hissədə tanıdığım, ustad bildiyim sənət adamlarından, qələm dostlarımdan da söz açmışam…
“1973-cü il… Yаdımdаdır… Yаzıçılаr Ittifаqındа «Gənclər günü»ndə yеni yаzılаr охunub müzакirə оlunurdu… Оrаdа rəhmətliк Хəlil Rzа Ulutürк bir nеçə şеrimi və bir şеirimdəкi:
Sulаr təlаtümlənib,
Dаşdı, qаbаrdı yеnə.
Yəqin nеftçilərdi,
tullаyıblаr qоrхunu
yеnə аğr dаş кimi
bu dənizin dibinə.
Misrаlаrımı bədii tаpıntı кimi qiymətləndirdi” Bu misraların Xəlil Rza Ulutürkün ruhuna yaxın olduğunu sonralar anladım… Qorxuya qalib gəlmək, mübarizələrdən-sınaqlardan keçən ömür sahibi olan ustad mənim bu kiçik uğurumu dəyərləndirdi. Kitabda bu xatırlamadan sonra yazmışam:
“Ədəbi nəsil оlаrаq хоşbəхtliyimiz оndаdır кi, sаdə, sаdə оlduğu qədər də dərin düşüncələrin bədii ifаdəsi оlаn Rəsul Rzа pоеziyаsındаn müəyyən örnəкlər götürə bilmişiк.” “Ad günləri qarşıdadı” Bakı-2006
Bu fikir mənim ədəbi taleyimdən yol kimi keçir Universiteti təzə bitirmişdim. Bakıda qalmaq imkanı da tapa bilərdim, ancaq bir dolaşıq xəstəlik buna imkan vermədi… Rayona qayıtmalı oldum. Yazı-pozu işi arxa plana keçdi. Köhnə yazılarım məni özünə çəkirdi, ancaq yeni nəsə yazmağa maraqlı olmurdum, bu istəyimi sadəcə boğurdum. İmkan olduqca önəm verdiyim müəllifləri oxumaqla mənəvi aclığımı dayandırırdım. Məmməd Araz, Bəxtiyar Vahabzadə, Xəlil Rza Ulutürk bu sirada idi…
Bir gün hələ 60-cı illərdən adı dünya ədəbiyyatı səviyyəsində tanınan ustad şair Rəsul Rzanın “Seçilmiş əsərləri”nə üz tutdum. İndi mən Rəsul Rzanı müəyyən problemlərlə, bəlkə də həyatın hər sahəsində çatışmazlıqlarla qarşılaşan oxucu kimi oxuyurdum.Bu poeziya iradə və dözüm aşılayırdı. Bu, həyatımızda qarşılaşdığımız çeşid-çeşid problemlərlə mübarizə poeziyası idi. Bəlkə də bu mətnlərə yanaşmam bir qədər dəyişmişdi.Bilmirəm.Əvvəl oxuduğumdan fərqli çox-çox yeni mənalar tapırdım. Bu, bir başqa xəzinə idi.. Sabir idi, Mirzə Cəlil idi, ən əsası, sağlam düşüncə qaynağı idi. Qafiyəpərdazlığa qarşı olması da yaxşı ovqat yadırdı.Bu poeziya məndə belə fikirlər körükləyirdi: Yox, qələm qüdrətli vasitədi. Bədii ədəbiyyat özümüzü silkələməkdi, düzgün yol seçməkdi, sınaqlara hazırlaşmaq, tarixə, yaddaşa qayıtmaqdı. Rəsul Rza poeziyası bizi məhz bu hədəflərə aparan poeziyadı.
Şairin ictimai məzmunlu, satirik- tənqidi ruhlu şeirləri qəlbimə yatır, məni həyata, mübarizəyə, sənətə səsləyirdı
Kimi təzə paltardan qorxur,
Kimi kəfəndən.
İskəndəri soruşdunuz məndən?
İskəndər içərdi,
Ləqəbi də Kefli İskəndərdi.
Gecə-gündüz düşündürərdi onu
Diri ölülərin dərdi.
Yoxsa o da nə qəmlənər,
Nə içərdi.
Ömrü ölülər içində
Sakit-səssiz keçərdi.
Qınamayın İskəndəri.
Yaman olur anlamaq dərdi.
Bu bir həyat həqiqəti deyilmi? Faciələrimizin izahı deyilmi?
Şair “Mən torpağam” şeirındə
insana, soydaşına arxalanır,maddi və mənəvi zənginliklərə güvənir
Mən torpağam, məni atəş yandırmaz;
tərkibimdə kömürüm var,
külüm var.
Mən baharam çəmən-çəmən
Çiçəyim var, gülüm var.
Mən küləyəm, əsməsəm,
kim bilər ki, mən varam.
Mən buludam, səhraları susuz görüb,
ağlaram.
Mən ürəyəm, döyünməsəm
ölərəm.
Mən insanam,
sadə insan əlinin
yaratdığı nemətlərlə öyünməsəm,
ölərəm.
Mən işığam – qaranlığın qənimi.
Mən insanam,
daşıyıram qəlbimdə
dünyaların sevincini, qəmini.
Maraq dolu gözəm mən,
baxmaya bilmərəm.
Qarlı dağdan süzülən çayam mən,
axmaya bilmərəm.
Mən insanam,
vətənim var, elim var.
Ən böyük həqiqəti,
azadlığı, məhəbbəti, nifrəti söyləməyə qadir olan
dilim var.
Mən bir qranitəm ki,
hər parçamda duyulur
bərkliyim,
döyüşdə möhkəmliyim,
ülfətdə kövrəkliyim.
Mən insanam, ülfətsiz –
Ölərəm.
Məhəbbətsiz, nifrətsiz –
Ölərəm.
Mən bulağam,
tapşırıqla axmıram.
Mən həyatam,
Həmişə yoldayam;
nəfəsdəyəm, arzudayam,
baxışdayam, ürəkdəyəm, qoldayam.
Mən torpağam, nemətimi, varımı
zəhmət sevən insanlarla bölərəm.
Mən ürəyəm, doyünməsəm
ölərəm.
Bu torpaq Vətən törpağıdı. Xalqı ilə, yaşanan dəyərlərlə bir, sevilən, qorunan torpaq. Şair Vətən sevgisini o torpağın dərinliklərindən süzülüb gələn bulaqlara bənzədir. Sevgi tapşırıqla olmur…
Mən bulağam,
tapşırıqla axmıram.
Bu şeirdəki insana güvənmək, onunla bir yolda olmaq da bir başqa dəyərdi…
Şeirlərində Vətən sevgisindən yaranan, torpaqla bağlı narahatlıq da var:
Nəsil-nəsil qəlbimizdə yaşayır
onu itirmək qorxusu…
Bu narahatlıq heçdən yaranmamışdı. Enişli-yoxuşlu tariximizdən gəlirdi.
Deyəsən,bu poeziya məni qələmə, yazıya-pozuya qaytaracaq… Qayıdacağam… Belə düşüncələr bürümüşdü məni o vaxt…
Şuşa sevincini yaşadığımız bu çağlarda Ustadın “Şuşam mənim” şeirini xatırlamaq yerinə düşər.
Sinəsi qabarıq,
Nağıllardan gəlmiş
Pəhlivandı Şuşam mənim.
Mərdliklə, gözəlliklə
Qoşam mənim…
Tarix sənin
Torpağında, daşındadır,
hər yan-yörən,
hər dolayın,
hər cığırın
Azərbaycan-Vətən dadır.
…Sənə əyri baxanları
Qəzəbinlə külə döndər,
Yaxıb-yandır.
Uğurlarımız davamlı olar, İnşallah!
Rəsul müəllimi ilk dəfə harda, nə vaxt gördüyümü xatırlayıram. O vaxt birlik yox, ittifaq adlanırdı. Yazıçılar İttifaqı… Şeirləri kimi dolu, təmkinli bir şəxsiyyət görmüşəm. Asta, sakit danışığı yadımdadı. Bəlkə də hər söhbətə qarışmazdı. Əsas mətləbdən kənar danışmağı sevməzdi. Yerində, gərəkli sözünü deyən şəxsiyyət idi. Şeirləri kimi idi… Zaman və gərgin yaradıcılıq yolu da təsirsiz keçməmişdi…
O görüşdə, əslində mən bir dinləyici kimi iştirakçı idim… Ustad bir az bədii ədəbiyyatla bağlı, istedadlı gənclərlə bağlı danışdı, bir az da bağda işləməyindən söz açdı. Sakit, təmkinli, ucuz söz-söhbətdən uzaq, siradan olmayan bir insan kimi yaddaşıma həkk oldu. Elə o ilk görüşdə Rəsul müəllimin uzaq yollar keçib gələn, sayğı və diqqətlə qarşılanmalı bir ustad olduğunu anladım… Bir dəfə ümumi hal-əhvaldan sonra özümdə cəsarət tapıb:
-Sizin bir vaxt qayğı göstərdiyiniz, xeyir-dua verdiyiniz Fikrət Qocadan, İsa İsmayilzadədən indi qayğı görənlərdən biri mənəm-. dedim. Maraqlandı.
-Bir şeir oxu-, dedi.
Tutuldum. Bilmirəm nədənsə təzəcə yazdığım bir təbiət şeirımi yada salmağa çalışdım Şeirin yadımda qalan bir hissəni dedim.
Кüləкlər üfürür, аçılır
“nənəm uç” cücüsütəк
çiçəкlər…
Yаyılır bаhаrın
qаyğılаrı аğаc-аğаc.
Fiкir uçur, хəyаl uçur.
Üstüm-bаşım puçur-puçur…
Rəngli tüstüləri vаr
bаhаr qаyğlаrının…
Fikirlərmi, xəyallarmı
əlvаn, zərrin…
Içindən кеçirəm
аğmtıl, çəhrаyı
tüstülərin…
Yаzın кələ-кötür səmаsındа
Səndələyir günəş.
Dərələrdən bоylаnır çən…
Bаşımın üstə
tumurcuqlаyır hаvа,
yаğış bаşlаyаcаq, dеyəsən…
-O bir neçə misradan da bilinir, yaxşı şeirdi-,dedi.
Rəsul müəllimin şeirləri bizimlə yol gedir… Həqiqətdə, bizdən irəlidə gedir. Bizi bu yolda reallığı görməyə və göstərməyə… ictimai eybəcərliklərə qarşı mübarizə aparmağa, müstəqilliyimizi qorumağa səsləyir. Bizim də mübarizənin ən ön sıralarında olmağımızı istəyir. Mən o qənaətə gəldim ki, Rəsul Rza ədəbi məktəbindən keçmədən ciddi bədii ədəbiyyatla məşğul olmağımız mümkünsüzdü. Onun sərbəstdə yazdığı şeirlər heca şeirimizin də məna-məzmun çəkisinə, silqətinə müsbət təsir göstərib.
Ustad şairin dünyaya gəldiyi ay- may baharın ən gözəl çağıdı. İllər öncə, bahar ayında yazılmış, bayaq xatırladığımız şeiri bütöv halda Sizlərə təqdim edirəm.Ustadın ad gününə təsadüf edir… Ruhu şad olsun…
BАHАR QАYĞILАRI
Кüləкlər üfürür, аçılır
“nənəm uç” cücüsütəк
çiçəкlər…
Yаyılır bаhаrın
qаyğılаrı аğаc-аğаc.
Fiкir uçur, хəyаl uçur.
Üstüm-bаşım puçur-puçur…
Rəngli tüstüləri vаr
bаhаr qаyğlаrının…
Fikirlərmi, xəyallarmı
əlvаn, zərrin…
Içindən кеçirəm
аğmtıl, çəhrаyı
tüstülərin…
Yаzın кələ-кötür səmаsındа
Səndələyir günəş.
Dərələrdən bоylаnır çən.
Bаşımın üstə
tumurcuqlаyır hаvа,
yаğış bаşlаyаcаq, dеyəsən…
Аğ yеlкəndən biçilmiş
кöynəyimə
dоldurmuşаm bаhаrı…
Аrхa bənzəyərmi
Аlnımın-
ömrümün qırışlаrı.
Bu qırışlаrdа işıq,
Bu qırışlаrdа zаmаn…
Bаşımın üstə yеnə günəşi görürəm:
nəzərlərini аyırmаyır
bаhаr rənglərindən,
göy оtlаrdаn, аğаclаrdаn,
tоrpаqdаn…
Yazıya 119 dəfə baxılıb
