ƏDƏBİYYAT | https://kultur.az

Adilə Nəzər “Qanad çalır quş kimi, Ürəyimdə bəlkələr”...

07 01 2019 / 20:54 - Nəzm, ƏDƏBİYYAT

ÇƏTİNDİR YA HU Lütf eylə, söylə, Ya Hu, Kimə yanım- yaxınım? Kimdən qaçım, İlahi, Qaçım, kimə sığınım?… Ya rəhm eylə bu cana, Ya ətəyin silkələ… ...

Əbülfət Mədətoğlu – “60 yaşın ilk şeiri”

06 01 2019 / 16:17 - Tək şeir, ƏDƏBİYYAT

İndi əlim çənədə, gözlərim pəncərədə, xəyalım uzaqlarda… səhərdən çıxıb getmişəm lap yaxşı etmişəm – bu şəhərdən… Tuğdayam qurşağa qədər qarın içində - dağdayam… istəyirəm qar kimi xışmalayam zamanıR...

Əbülfət MƏDƏTOĞLU: ALTMIŞI AŞIRDIM…

06 01 2019 / 16:10 - Genel, ƏDƏBİYYAT, Ədəbiyyat xəbərləri

Onun 28-i mənə güc gəldi Yəqin sizdə də belədi, yola saldığımız və yaxud arxada qalan hər şey üçün bir qəribsəmək hissi yaşayırıq. Yəni mən ömrümün demək olar ki, son illərində daha çox qəribsəməyə başlamışam. Xüsusilə d...

Aşıq ədəbiyyatında işlənən şeir janrları

06 01 2019 / 16:02 - Genel, ƏDƏBİYYAT

Qoşma Aşıq ədəbiyyatının ən geniş yayılmış janrlarından biri də Qoşmadır. Hər bəndi dörd misradan və hər misrası on bir hecadan ibarət olan şeir şəklinə Qoşma deyilir. Ədəbiyyatşünaslıqda qoşmaya “Məhəbbət ...

Klassik ədəbiyyatda işlənən şeir janrları

06 01 2019 / 15:58 - Genel, ƏDƏBİYYAT

QƏZƏL VƏ ONUN XÜSUSİYYƏTLƏRİ Klassik ədəbiyyatın ən geniş yayılmış şeir janrlarından biri də qəzəldir. Qəzəl ərəb mənşəli sözdür. ”Qadına məhəbbət” mənasını bildirir. Yaxın Şərq ədəbiyyatında daha çox istifadə olu...

Yeganə Qəhrəmanova – Sevdamızın mələyi

06 01 2019 / 14:54 - Genel, Gündem, Nəzm, ƏDƏBİYYAT

Sevdamızın mələyi Sevdamızın mələyi, axı harda qalmısan? Yollarınmı bağlanıb? Niyə səssiz-səmirsiz, boynubükük durmusan? Sevdamızın mələyi, qayıt, getmə uzağa, Bir az ovut qəlbimi, Həsrət, hicran pərdəsin çəkib tulla qır...

Saday Şəkərli – HƏR İNSAN BİR DÜNYADI…

06 01 2019 / 14:35 - Genel, Nəzm, ƏDƏBİYYAT

Saday Şəkərlinin uzun illər öncəsi uşaqlar üçün yazdığı bu poemanı kultur.az-ın dəyərli oxucularına təqdim edirik: (poema) Hər insan bir dünyadı, rəngarəngdi, gözəldi, qol-budaqlı ağacdı, saralmış bir xəzəldi. Ya ağact...

Elçin Aslangil – GÖZLƏYƏN ADAMIN ŞEİRİ

27 12 2018 / 18:34 - Nəzm, ƏDƏBİYYAT

Gəlməyən adamım, Yağışı saçlarında, Günəşi gözlərində götürüb getdin bu şəhərdən.. O səhərdən başladı mənimkilər- Gecələrin adam soyuqluğu, Gündüzlərin sən yoxluğu. Yoluxduğum bütün vərdişlər, Məsələn, barmaqlarıma saydı...

“SARILDIĞIM SAZDI MƏNİM”

Milətimi saz anladar, saz anlar,

Saza baxsın tariximi yazanlar.

Z.Yaqub

Zəlimxan Yaqubun yaradıcılığında çox mühüm yer tutan bir qol da aşıq yaradıcılığına, bütövlükdə ozan-aşıq sənətinə və bu sənətin daşıyıcılarına bağlılıqdır. Bu barədə şairin özü belə deyir: “Təkcə mənim dillərdə gəzən lirik şeirlərim deyil, irihəcmli əsərlərimin hamısı saz üstündə bəstələnib, havacat üstə deyilib, sonradan vərəqlərə köçürülüb”.

Hələ 1978-ci ildə Xalq şairi Osman Sarıvəlli yazırdı: “Zəlimxanın şeirləri, əsasən, xalqımızın həyat, məişət ənənələrindən, onun yaradıcılığından, şeir dilindən qidalanır. Müəllifin xalq yaradıcılığına böyük məhəbbəti, dil, ifadə, ruh yaxınlığı, forma yaxınlığı folklorun, aşıq şeirinin əsla kor-koranə təqlid və təkrarı deyildir. İstedadlı gənc şairin əsərləri mövzuları, fikir və mülahizələri, arzu və diləkləri etibarilə tamamilə orijinaldır”. Xalq şairi Hüseyn Arif isə belə deyib: “Zəlimxanın mayası sazla yoğrulub. Sazın bağrından qopan od-alovu, simlərdən süzülən zümzüməni onun şeirlərində eşitmək olar. Sazla Zəlimxan baş-başa verib pıçıldaşanda, mənə elə gəlir ki, iki şeir-sənət vurğunu bir-biri ilə dərdləşir, bir-birinin hoyuna çatır, dadına yetir”.

Akademik Kamal Talıbzadə isə yazırdı: “Zəlimxan sazla şeirin ruhunu, mayasını birləşdirən şairdir. Bu iki sənət dünyasının vəhdəti Zəlimxan şəxsiyyətində Azərbaycanı təmsil edir”.

AMEA-nın müxbir üzvü Səlahəddin Xəlilov yazır: “Zəlimxan Yaqub Dədə Şəmşirdən Dədə Qorquda doğru gedir. Gedir və geri qayıdanda artıq öz saldığı yolla – tarixlə müasirliyin vəhdəti ilə işıqlanan yeni bir yolla qayıdır”.

Zəlimxan Yaqub özü isə yazır: “Mənim şeirlərimin hamısında musiqinin sehirli qanadları var. Nəğmələrim nə qədər uzağa uçur uçsun, heç vaxt yorulmaq bilmir. Müxtəlif ölkələrdə, müxtəlif qitələrdə şeirlərimi əzbər oxuyan yüzlərlə poeziya vurğunu görmüşəm. Sərhədləri aşan şeirlərim öz qırılmaz qanadları ilə gedib dünyanın o başından öz həvəskarlarını, öz oxucusunu tapır. Bu uzaq uçuşların bir hünəri şeirin gücüdürsə, bir hünəri də o şeirin canındakı saz musiqisinin gücüdür”.

Bəli, Zəlimxan Yaqub şeirinin gücü, qüdrəti bir tərəfdən onun fitri istedadı ilə bağlıdırsa, digər tərəfdən saza bağlılığındadır. Təsadüfi deyil ki, Z.Yaqub “Saza Allah demədim, ancaq onu Allahı sevən kimi sevdim”, mən sazdan doğulmuşam, “sarıldığım sazdı mənim”, – deyir:

Əl açıb göylərə çox yalvarmışam,

Qoy bu gün saz olsun Allahım mənim.

İstəyim Tanrının xətrinə dəysə,

Gərək bağışlana günahım mənim.

13 cildlik “Əsərləri” külliyyatının birinci cildinə yazdığı ge¬niş müqəddimədə şair özünün aşıq sənətinə bağlılığı və bunun yaradıcılığına təsiri haqda belə yazır: “Ömrümün körpəlik və uşaqlıq çağlarından böyük sənətkarların danışdığı dastanları yad-daşıma köçürməyim, mənim o dastanların qəhrəmanlarına bənzəmək həvəsim sonralar mənə o imkanı verdi ki, “Saz”, “Yunus Əmrə”, “Ələsgər”, “Aşıq Hüseyn Saraçlı”, “Əbədiyyət”, “Pey-ğəmbər” kimi lirik-epik əsərlər, dastanlar yaratdım. Əgər vaxtilə çox böyük təsir gücünə, dil gözəlliyinə malik olan dastanları qəl-bimə, ruhuma köçürməsəydim, məndə zərrə qədər şübhə yoxdur ki, yuxarıda adını çəkdiyim əsərlərin heç biri dünyaya gəlməzdi”.

Və Zəlimxan Yaqub deyir ki, “mənim şeirlərimin dili çaldığım sazın dilidir”. Bu səbəbdəndir ki, onun poeziya dili “heç vaxt pəltək olmur, dolaşmır, dolaşdırmır, əllaməçilik eləmir, nə varsa, necə varsa, xalq necə yaradıbsa, o şəkildə çatdırır”. Bu şeirlərin dili təmiz, duru, təbii, gözəl, aydın və səlis, rəvan və axıcıdır, elə buna görə də yaddaqalandır, seviləndir. Çünki:

Büdrəməz köhləni, yorulmaz atı,

Nağıldı, dastandı ömrü, həyatı.

Zəlimxan nə yazsa qoşma, bayatı,

Zəlimxan nə desə saz dilindədi.

Ədəbiyyat adlı böyük bir yolda ilk addımlarını atdığı gündən saza bağlanıb, “mən havacat Məcnunuyam”, – deyib, saz onun “əbədi Leylisi” olub. Aşağıdakı misraları yazanda şair 23 yaşlı bir gənc idi:

Az yandırsan, dərdim azmı?

Heç bilmirəm qışmı, yazmı?

Saz aşığı tanımazmı,

Zəlimxanam, ay “Sarıtel”.

Sonrakı illərdə yazdığı bir şeirdə isə, məni başqa yerdə axtarmağa gərək yoxdur, ünvanımı sazdan soruşun deyir:

Əl atmaq nə lazım kağız qələmə,

Heç kəsə demərəm yaz ünvanımı.

Kimə gərək olsa sözüm, söhbətim,

Ona göstərəcək saz ünvanımı.

Sarıldığım sazdı mənim, – deyib, sazın dili kimi dillənib, teli kimi danışıb, zili kimi yüksəlib, onu ana kimi əzizləyib, sona kimi sığallayıb. Həqiqəti, doğrusu da saz olub, məşəqqəti, ağrısı da. Bəzən Qərib olub – saz onun qürbətinə çevrilib, Məcnuna dönüb – saz həsrəti olub, Kərəm kimi yanıb – sazı hicrəti sayıb. Sazı Tanrının şah vergisi bilir, Qorqud quran bir yuvada Yunusdan qalan havanı dərk etməyənləri binəva hesab edir, “Zəlimxan saz-dan doğulub”, – deyir:

Çiçəklər yazdan doğulub,

Gözəllər nazdan doğulub,

Zəlimxan sazdan doğulub,

Sarıldığım sazdı mənim.

(“Sarıldığım sazdı mənim”)

“Qorqudam, Abbasam, Ələsgərəm mən, könlüm çalmasınmı saz havasını”, – deyən Zəlimxan Yaqub sazın-sözün beşiyi olan Borçalıda dünyaya gəlib, XX əsr aşıq sənətinin nəhənglərindən olan Əmrah Gülməmmədov, Hüseyn Saraçlı, Kamandar Əfəndiyev və digər ustad aşıqların əhatəsində böyüyüb, aralarındakı yaş fərqinə baxmayraq onların hər biri ilə dostluq münasibətində olub. Şeirləri mətbuata yol açmamış bu böyük ustadların dilində eldən elə yayılıb. Z.Yaqub yazır ki: “Ozan-aşıq dünyasıyla bağlı mətləblərin çoxunu oxuduğum kitablardan daha çox Borçalı aşıq məktəbinin çox ünlü şəxsiyyətlərindən – Əmrah Gülməmmədovdan, Kamandar Əfəndiyevdən və Hüseyn Saraçlıdan öyrəndim. Onlar böyük ustadlar kimi, eyni vaxtda məni Tanrının üç müqəddəsliyi ilə qovuşdurdular. Göylər aləmindən enib gələn, torpaqda ilahi ucalıq yaradıb yenidən uca göylərə qalxan səslə, sözlə və sazla tanış etdilər. Onların çaldığı havalar, oxuduğu sözlər, danışdığı dastanlar mənə elə bir xəzinə, sərvət bağışladı ki, onu dünyanın heç bir maddi xəzinəsi ilə almaq olmaz! Ömrümün ən coşqun vaxtında üç böyük ozanın taleyimə yazılması, beşiyimin başında durması mənim üçün Allahın ən böyük lütfü, hədiyyəsidir.

Onlar bütövlükdə şərqin müqəddəs üçlüyü kimi mənim varlığıma köçdü – məndə yaşamaq, məni yaşatmaq üçün”.

Bakı ədəbi mühitində əhatə dairəsi daha da genişlənən, Os-man Sarıvəlli, Hüseyn Arif, Süleyman Rəhimov, Xəlil Rza, Tofiq Bayram və digər böyük şair və yazıçılarla sıx ünsiyyətdə olan Zəlimxan Yaqub eyni zamanda Dədə Şəmşir, Mikayıl Azaflı, Əkbər Cəfərov, İmran Həsənov, Ədalət Nəsibov, Xanlar Məhərrəmov, Aydın Çobanoğlu və digər ustad sənətkarlarla da tez-tez təmasda olub. Ustadlar da həmişə onu özlərinə doğma sanıb, yeri gələndə ürəklərini ona boşaldıblar. Aşıq Şəmşirə, Mikayıl Azaflıya, Hüseyn Saraçlıya, Əmrah Gülməmmədova, Aşıq Kamandara, Xanlar Məhərrəmova və digər ustadlara onlarla şeir ithaf edib.

“Könlümdə yaşadıb könül varını, sazımı eşqinlə çalmışam, ustad”, – dediyi ustadlar ustadı Aşıq Ələsgərin yurdu ulu Göyçəni qarış-qarış gəzib, ona həsr etdiyi “Göyçədən gələn səslər” poeması vaxtilə həm də səhnələşdirilib. “Saz”, “Yunus Əmrə”, “Ozan evi – saz evi” poemalarını, “Hüseyn Saraçlı dastanı”nı yazıb, Hüseyn Bozalqanlıya poema həsr edib. Aşıq sənətinə və ustad aşıqlarımıza aid onlarla məqalənin müəllifidir, ustad aşıqlardan bir çoxunun kitabı məhz onun xeyir-duası, məsləhəti və redaktorluğu ilə işıq üzü görüb.

Zəlimxan Yaqubun aşıq sənətinə dərindən bələdliyi ilə yanaşı, ustad aşıqlarla dostluq münasibəti, yaradıcılıq əlaqələri də yaradıcılığında öz əksini tapıb. XX əsrdə yaşayıb-yaratmış ustad sənətkarlara şeir həsr etməklə bərabər, onlar haqqında bir sıra publisistik məqalələr, xatirə yazıları yazıb.

Onun Dədə Şəmşirlə olan doğmalığı hər ikisinin yaradıcı¬lı-ğında da ifadə olunur, bu gün şirin bir xatirə kimi yaddaşlarda yaşamaqdadır.

“Allah Kəlbəcəri Şəmşirə, Şəmşiri də Kəlbəcərə xəncərə gümüş kimi yaraşdırmışdı”, – deyən şair “Şəmşirli, Şəmsirsiz günlərim” adlı məqaləsində XX əsr Azərbaycan aşıq sənətinin inkişafında özünəməxsus yeri və rolu olan Dədə Şəmşir haqqında yazır: “Kəlbəcər və Şəmşir sözləri mənim üçün su ilə torpaq kimi, közlə ocaq kimi, sözlə dodaq kimi bir-birinə yaxın və doğma sözlərdir. Çünki Allah-Təala Kəlbəcəri xəlq edəndən bu günə kimi Kəlbəcər heç bir aşığın, şairin, ziyalının dilində Aşıq Şəmşirin dilində olan qədər poetik yüksəkliyə, mənəvi ucalığa qalxıb, poeziyanın mənəvi sərvətinə çevrilməyib”.

Bir bağın var, bayatılı, qoşmalı,

Xəzan görməz, talan olmaz, ay ustad.

Götürəndə Ələsgərin sazını,

Çaldığın tək çalan olmaz, ay ustad.

– deyə müraciət edib bu böyük ustada. Yeni şeir yazanlara üzünü tutaraq deyib ki, çox da öz döşünə döymə, “yeri, öz borcunu ödə Şəmşirə”.

Aşıq Ələsgərdən sonra sözün-söhbətin naxışının, xalının getməsindən narahatlığın ifadəsi kimi, böyük ustada “Dədələr azalır, ay Dədə Şəmşir”, – deyə xitab edəndə, ustad da ona belə cavab verib:

Fikir ver Şəmşirin çəkdiyi aha,

Söz ağır getməsin qadir Allaha.

Vurğunu çağırmaq çətindir daha,

Qövr edir sinəmdə yara, Zəlimxan.

XX əsr Azərbaycan aşıq sənətinin görkəmli nümayəndələrindən olan Mikayıl Azaflını “sənət dağlarının qoca qartalı”, “Füzulinin “Şikayətnamə”sindən sonra ən böyük şikayətnamələr müəllifi”, “həqiqət carcısı”, “həsrət-hicran nəğməkarı”, “dərd dağı, qəm dəryası”, “xalqın dərd daşıyan qocası” olan Haqq aşığı adlandıran Z.Yaqub “Azaflı çinarı” adlı məqaləsində yazır:

“Mikayıl Azaflı sənəti, onun şəxsiyyəti və şəxsi keyfiyyətləri öyrənilməyə və öyrədilməyə layiq olan bir məktəbdir. O məktəbin şagirdi, tələbəsi nə qədər çox olsa, bir o qədər xalqın, millətin, sənətin, ruhun, yaddaşın və gələcəyin xeyrinədir”.

Aşıq Əkbər Cəfərovun sənətinə məhəbbətini, səsinə vurğunluğunu, şəxsiyyətinə hörmətini belə ifadə edir:

Əkbər əmi, ucalsa da göylərə,

Səsin, yerə məhəbbətin səsidir.

Oxuyursan, bulaq düşür yadıma,

Bu zümzümə təbiətin səsidir.

Çiçək kimi qoxladıqca ətrini,

Zəlimxan da əziz tutur xətrini.

Ellər bilir qiymətini, qədrini,

Bu qəhqəhə o qiymətin səsidir.

Zəlimxan Yaqub böyük məmnunluqla dövrümüzün böyük ustadlarından olan əvəzedilməz sənətkar Ədalət Nəsibov sənətinə vurğunluğunu “Ədaləti dinlədim” adlı şeirində tərənnüm edir.

Aşıq Xanlar Məhərrəmova da şeirlər ithaf edən Z.Yaqub onun haqqında “Göynərtili xatirə” və “Onun yaşadığı ömür” adlı məqalələr də yazıb və haqlı olaraq deyir ki: “Aşıq Əmrah və Aşıq Ədalət kimi saz tanrılarından sonra o yüksəkliyə ucalmaq, özünəməxsus yol seçmək, seçilmək, əzizlənmək, xalq sevgisi, el məhəbbəti qazanmaq hər oğulun yox, ər oğulun işidir. Bu misilsiz işi Xanlar bacardı, özü də yaxşı bacardı”.

O, deyir ki, “Xanların üçcə havasına qulaq asmaq kifayət idi ki, dumduru durulub dağ çeşməsinə dönəsən”. Xanlar iddialı adam deyildi, dünya malında gözü yox idi, özünün və sözünün yerini bilirdi. Sazını da, sözünü də urvatdan salmaz, baha satardı.

“Havacatdan zəri, saz adlı səngəri, dağ kimi ləngəri olan” aşıq Xanlar Məhərrəmovun ölüm xəbəri şairi sarsıdır, qəlbini göynədir:

Həyat yalan, ölüm doğru,

Zəlimxanın yandı bağrı.

Canımdakı nisgil, ağrı,

Saçımdakı dən Xanlarım.

Şimşək vuran, sel aparan,

Əlimdən gedən Xanlarım.

Özünü “aşıqlı, şairli, ağbirçəkli, sərkərdəli, ozanlı, dədəli Bor-çalı dünyasının” bir parçası sayan Xalq şairi sazın müqəddəs beşiklərindən olan Borçalı aşıqları haqqında belə deyir: “Borçalı aşıqalrı ifadəsi mənim üçün həyat sözü, tale sözü qədər əziz, şirin və müqəddəsdir”.

Və yazır: “Bəxtim onda gətirib ki, üç böyük sənətkarın – Aşıq Əmrahın, Aşıq Kamandarın və Aşıq Hüseyn Saraçlının tərlan kimi qıy vuran vaxtı mənim dəliqanlı gənclik illərimə təsadüf edib. Onların üçünün də balını arı çiçəkdən şirə çəkən kimi çəkmişəm”.

Sənətdə ilk addımlarını Borçalıda atıb, sonradan bütün Türk dünyasının ünlü sənətkarlarına çevrilən bu və digər ustadlar haqqında silsilə şeirlər, dastan və məqalələr yazıb.

“Borçalı aşıqlarının fəaliyyəti, ifaçılıq mədəniyyəti, sazla sözün vəhdətinin yaratdığı emosional duyğu bizim dilimizin saflığını yaratdı”, – deyən Zəlimxan Yaqub eyni zamanda yazır: “Borçalı aşıqlarının üstün və uğurlu bir cəhətini də deyim ki, onlar Borçalı aşıq məktəbini təmsil etsələr də, Azərbaycan aşıq məktəblərinin hamısına böyük hörmətlə yanaşıblar. İstər Göyçə-Kəlbəcər aşıq məktəbi olsun, istər Şirvan məktəbi, istər Təbriz məktəbi olsun, istər Qazax-Gəncəbasar məktəbi – hamısına hörmətlə yanaşıblar”.

XX əsr Azərbaycan aşıq sənətinin çox böyük simalarından biri Xındı Məmmədi “öz səsiylə, avazıyla Tanrı dərgahından gələn, Allahın avazı, möcüzəsi” adlandırır, Əmrah Gülməmmədovdan danışanda deyir ki, Əmrah əsrlərdən gələn səs, “tel gücünü sel gücünə döndərən” sənətkardır, yerin yeddi qatından şirə çəkib mayalanan kökümüzdür. Əmrahın hər barmağının bir cür xalı varıydı, hər xalında bir Borçalı varıydı: “Özünün saz dünyası ilə havalara yenilik gətirən, Azəbaycan tarixində ilk dəfə olaraq sazı püxtələşdirən, kamilləşdirən, on bir telli saz şəklinə salan, onu Tanrı dərgahına qaldıran şəksiz və şəriksiz, müdaxiləsiz və müdafiəsiz, tərəddüdsüz Aşıq Əmrah Gülməmmədov olub”.

Əmrah kimi ölməzlərin önündə “gəlib diz çökənləri” də görən şair onu yurdun dədələşən övladı adlandırır, “Əmrah ömrü ömürlərə paylanan bir danılmaz həqiqətin ömrüdür”, onun ayrılığı dağdan ağır yükümüzdür, “onun səsi qulağımda qalmasa, mənim səsim yer üzünə yayılmaz”, – deyir, mən aşığam deyib, sənətdən xəbərsiz naşılara məsləhət görür ki:

Əlli il taxtaya, simə döyüncə,

Bircə gün sazını çal Əmrah kimi.

Şair deyir ki, Dədə Qorqud zirvəsiylə tən duran aşıq Əmrah zirvəsi elə bir zirvədir ki, çox boylara öz boyundan boy verəcək. Onun sənətini Haqqın vergisi adlandırır:

Min ömür uzadıb, ömür üzməyib,

Yersiz oynamayıb, yersiz süzməyib.

Usta bağlamayıb, zərgər düzməyib,

Sənə Haqdan gəlib saz, Əmrah dayı.

(“Əmrah dayı”)

Çox ustadlar görən Zəlimxan Yaqub deyir ki, Aşıq Əmrah pərdə-pərdə, xana-xana ruha hopdu, qana keçdi, yana-yana ocaq oldu, təbi daşqın Araz oldu, telli sazın meydanında şir gəldi, şir getdi, pir gəldi, pir getdi, bir gəldi, bir getdi:

Başımıza gəldi nələr,

Ay Zəlimxan, qaldıq mələr.

Açıldı çox möcüzələr,

Əmrah sirr gəldi, sirr getdi.

(“Aşıq Əmrah”)

Hüseyn Saraçlıdan bəhs edəndə Zəlimxan Yaqub deyir ki, “O, mənim Şəmsim oldu, mən onun Mövlanası”. Həyatının mə-nası “ozan ömrü, saz ömrü” olan, sazdan yaranıb, sözdən doğulan, sazının laylasında neçə aşıq, könüllərdə sənət adlı sönməz işıq böyüdən Hüseyn Saraçlı yurd-mahal aşığıydı, meydanda Koroğluydu, Rüstəm-Zalıydı.

Hüseyn Saraçlıya dastan da həsr edən Z.Yaqub məqalələrinin birində bu böyük ustad haqda belə yazır: “Aşıq Hüseyn Saraçlını Allah əsl ozan kimi yaratmışdı. Ona baxanda elə bilirdin Yunus Əmrə də budur, Dadaloğlu da budur, Aşıq Veysəl də budur, Xəstə Qasım da budur. Yerişi, duruşu, gəzişi, danışığı, əlini bığına çəkməsi, nəmli dəsmalla aradabir alnının tərini silməsi – hamısı o qədər ölçülü-biçili, nizamlı, səliqəli, insanı heyrətə gətirən bir gözəllik mücəssəməsi idi”.

Hüseyn Saraçlının ölümündən təsirlənən şair yazır:

Yüz dəfə çək, yersiz ahdan nə çıxar,

Qəlbi yasda saxlamaqdan nə çıxar.

Ay Zəlimxan, ağlamaqdan nə çıxar,

Az sızılda, az inildə, az ağla!

Saraçlının taleyindən əsər yaz,

Saraçlının dastanını yaz, ağla!

Şeirlərindən da göründüyü kimi, 1987-ci ilin baharında Borçalıda XX əsr Azərbaycan aşıq sənətinin iki ünlü simasının – Əmrah Gülməmmədov və Hüseyn Saraçlının dünyasını dəyişməsi onu təsirləndirir, “sözü ürəkdə, sazı köynəkdə” qalan “bir mahalın mahal boyda dərdi var”, – deyir. Haqlı olaraq deyir ki, analar bir də Xan Əmrahı doğmaz, Saraçlını zaman bir də yetirməz, bu ustadların həyatdan köçməsi bütövlükdə Azərbaycanın itkisi olsa da, onların varlığından sazın ömrü qazandı:

Nə qazandı sazın ömrü qazandı,

Nə itirdi, Azərbaycan itirdi.

Bu iki böyük ustadın dünyasını dəyişməsindən hədsiz təsirlənən, qəlbi göynəyən, Əmrah Gülməmmədovun ölüm günü yazdığı şeirdə “Aman ellər, xan Əmrahı itirdik, sənət mülkü Kamandarsız qalmasın”, – deyən Zəlimxan Yaqub Aşıq Kamandar Əfəndiyevlə də sıx dostluq münasibətində olub, onun sənətini hər zaman yüksək dəyərləndirib:

Ruhunla Qorqudtək qocalardasan,

Ahınla tüstülü bacalardasan,

Bəndə dərgahından ucalardasan,

Tanrı dərgahını haxla, Kamandar.

Aşıq Kamandar sənətini ovsun, tilsim, sehir, cazibədarlıq dünyası adlandıran Z.Yaqub yazır: “Aşıq Kamandar təzənəni tellərə yox, ürəklərə çəkirdi. Aşıq Kamandarın səsi boğazdan yox, ürəkdən gəlirdi. Aşıq Kamandar dərsini kitablardan yox, qırxlar pirindən, ələst aləmindən, ərənlər məclisindən almışdı. Boyu-buxunu da, yerişi-duruşu da, durumu-qırımı da, səs diapazonunun genişliyi də, nəfəs mənzilinin uzaqlığı da, avazı-laylası da, on bir telli, uzunqollu, gen sinəli tavar sazı da bəndənin yox, Allahın əsəridi.

...Kamandarın ömrü sazın, saz üstündə köklənən sözün ömrüdür. Qurbanidən Dədə Şəmşirə və bu günə qədər gələn ozan-aşıq dünyasında olan böyük sənətkarların hamısının birgə yaşadıqları ömürdür”.

Məqalələrinin birində şair yazır: “Saz mənim üçün Türk ru-hunun şəksiz və şəriksiz, tək və müqəddəs alətidir. Saz mənim üçün ana laylası, beşikdən məzara qədər ömür yolunda yol yoldaşım, könül sirdaşım, həyatım, varlığımdır”.

Sazın “ruhundan qopan”, sazın “ruhuna hopan”, sazı “özündə tapan”, özünün təbirincə desək, dili söz tutub, ağlı kəsəndən Ələsgər çağırırb, Ələsgər deyən, “el məclisi görməsə, şair könlü saz olmaz”, “sənsiz mənim bir məclisim, bir şənliyim olarmı heç”, – deyən şairin qəlbi kövrələndə, tənha qalanda həmişə ümid yeri, pə¬nahı saz olub, dərd-ələm üstünə yeriyəndə “Cəngi”, “Misri” onun silahına çevrilib, özü “havacat Məcnunu”, saz isə əbədi Leylisi olub, varlığını sazda görüb, sazın gücünə, sehrinə inanıb, ona güvənib:

Sən varsan, həyatda mən varam demək,

Səsimi hər yana yetir, ay sazım.

Saz adlı, sənət adlı bir yola könül verən Zəlimxan Yaqub deyir ki, bu yol məni duru və diri saxladı, “baxışımda haqq odunu, qəlbimdə nuru saxladı”. Bəli, bu yol onun gözünü yaşdan, yazını qışdan qoruyub, külündə qoru saxlayıb:

Haqdan, nahaqdan ölmüşdüm,

Qılıncdan, oxdan ölmüşdüm,

Vallah, mən çoxdan ölmüşdüm,

Saz məni diri saxladı.

(“Saxladı”)

Bəşəri qanunlardan fərqli olaraq, sazın müqəddəs qanunları dəyişməzdir. Saz duyanları uca göylərə qaldırır, duyğusuzlara divan eyləyir, insana öz ilkini, kökünü, tarixini tanıdır.

Ədəbiyyatşünas alim Azər Turan yazır: “Eiraf etməliyik ki, Azərbaycanda muğamın dərki müstəvisində ədəbiyyatın timsalında Bəxtiyar Vahabzadənin “Muğam” poeması hansı işi görübsə, Zəlimxan Yaqubun “Saz” poeması da saz havalarının dərki müstəvisində eyni işi görüb”.

“El havası” – “Qaraçı”yla ellərimizi gəzib dolanan, “Sarıtel” çalınanda Qul Abbası, Xəstə Qasımı xatırlayan, “Mansırı” nakam aşiqlərin sorağı, könülləri göynədən qəmli bir dastanın varağıdır deyən, “Divani”ni dənizə bənzədən şair “Təcnis” söz meydanında sınaqdı, – cinas yarışıdı, söz imtahanıdı deyir. “Yanıq Kərəmi”dən söz açanda deyir ki, Kərəmi yandıran təkcə keşiş deyil, həm də dağılan, bölünən torpağımızdı, Vətənimizdi. “Ənəlhəq” deyən Nəsiminin dərisi soyulanda, Babəkin qolları kəsiləndə “ağrıdan göynədi tellərin səsi”:

Məni dilləndirmək Dədə Qorqudun,

Yandırmaq Kərəmin bəxtinə düşdü!

“Dübeyti” havasından söz açanda şair deyir ki, bu hava “bir az dərddi, bir az dəva”, bu, dağılan yurddu, uçan yuvadı, nisgil, ağrı, həsrət, qərib, qürbət havasıdı. Havaların sultanı “Ruhani” çalınanda isə saz ürəkləri kitab kimi varaqlayır. “Dilqəmi” elin dərdidi, elin qəmidi. Ocaqdan, alovdan, qılıncdan yaranan, ildırımdan od alan “Misri” mənim özümə sığmazlığım, döyüşüm, mübarizəmdir, bu dünyaya alovlu gəlib, ər kimi yaşamağım, kişi kimi ölməyimdir deyir:

“Misri” mənim nəyimdir?

Kamalda bitkinliyim,

Sınaqlarda dözümüm,

Döyüşdə yetkinliyim!

Mən onu çala-çala,

Qeyrətimi qorudum,

Mərdliyimi yaşatdım!

İnadımı qorudum,

Sərtliyimi yaşatdım!

Sənətdə varisliyə böyük əhəmiyyət verən şair deyir ki, dünə-ni, keçmişi bilməyən aşıq sabaha üzüağ gedə bilməz. Dədə Şəmşir, Mikayıl Azaflı, Əkbər Cəfərov, İmran Həsənov, Əmrah Gülməmmədov, Hüseyn Saraçlı, Kamandar Əfəndiyev, Ədalət Nəsibov, Xanlar Məhərrəmov, Aydın Çobanoğlu və digərləri kimi böyük ustadlarla daim sıx ünsiyyətdə olub onların ifalarını dinləməkdən doymayan Zəlimxan Yaqub aşıqlara qarşı olduqca tələbkardır:

Zəlimxan sevəndi kamil ustadı,

Kamil ki, deyilsən, batırma adı.

Yoxdu sözlərinin ləzzəti, dadı,

Gözünə qatmağa duz qəhətdimi?

(“Qəhətdimi”)

“Hər pərdənin ahəngində bir ölümsüz halallıq” olan, telləri susmaq nədir, lallıq nədir bilməyən, “yerli-yersiz zərbələrə tuş gəlsə də”, heç zaman sınmayan saza biganə olanlara, onu bəyənməyənlərə “sən mənim sazımla oynama, bala,” – deyərək özünəməxsus qətiyyət və inamla cavab verir:

Çör-çöp deyil, küləklərə yem ola,

Yerin-göyün görkəmidi, görküdü,

Təbiətin sevgisidi, ərkidi.

Yaxşılığa dəvətidi dünyanın,

Yamanlığın birdəfəlik tərkidi.

Dodağında Türk adlanan millətin

Şirin səsdi, xoş avazdı, türküdü.

Bəndəsindən Allahına yol gedər,

Yaranmışın yaradanı dərkidi,

Mənim sazım sındırılan saz deyil.

(“Mənim sazım sındırılan saz deyil”)

Musa NƏBİOĞLU

Azərbaycan Aşıqalr Birliyinin katibi,

Əməkdar mədəniyyət işçisi.

Musa Nəbioğlu – “Saza baxsın tariximi yazanlar”

24 12 2018 / 11:13 - ƏDƏBİYYAT

“SARILDIĞIM SAZDI MƏNİM” Milətimi saz anladar, saz anlar, Saza baxsın tariximi yazanlar. Z.Yaqub Zəlimxan Yaqubun yaradıcılığında çox mühüm yer tutan bir qol da aşıq yaradıcılığına, bütövlükdə...

Əbülfət MƏDƏTOĞLU – 60

22 12 2018 / 18:19 - Ədəbi tənqid, ƏDƏBİYYAT

Əbülfət Mədətoğlu – poeportretdən fraqmentlər və yaxud, istəkləri çin olmayan, kədərlə ovsunlanmış şair… Şairin yaradıcılıq fəaliyyətinin mənbəyi onun şəxsiyyətində ifadə olunan poetik ruhundadır, buna görə də, o...

Elektron dostlar

Zəkası, dərrakəsi böyük, güclü olan beyin sahibləri dünyanı qarışdırdılar. Siyasət və müharibə oyunlarını qoyaq bir kənara. Bunlar gördükləri ən pis işlərdir. Biz yaxşı hesab etdiyimiz, işimizə yarayan elektronlaşmadan yazaq. Bütün əl əməklərini elektron cihazlara “həvalə” etməkdən sakitləşməyən zəki insanlar axırda robot adamlar da yaratdılar. İndi hamı evdə robot xidmətçinin olmasının səmərəsindən danışır. Belə bir vaxtda mən də elektronlaşdırılmış dostlardan yazmaq fikrinə düşmüşəm.
“Dost min olsa azdır” atalar sözünü dəyişib “Dostun nə qədər çox olsa profilin bir o qədər zəngin, “like”lərin bol, statuslarının rəngarəng rəyləri olar”deyək. Filankəs “xeyirə-şərə”, yox “statusa, rəyə yaramayan adamdır” deyək. Dar günümüzdə gendən oğrun-oğrun baxan həyatdakı dostlarımız kimi profilimizə də kiminsə profilindən “adlayıb” baxan dostlarımız çoxdur. “Üz-üzdən utanır” deyib like edənlər, “O həmişə statuslarımı bəyənir, cəhənnəm qoy mən də onunkunu bəyənim” əzabıyla könülsüz düyməni basanlar, bir-birinin əleyhinə yazılmış olan iki statusun ikisini də bəyənənlər bizim azərbaycanlı elektron dostlarımızdır. Mənasız status yazanlara bəzən sosial vəziyyətinə görə etiraz edə bilmirik. Müəlliflə münasibətimiz varsa məzmunsuz yazdıqlarını da bəyənirik. Beləcə bir-birimizi yola veririk.
Mənə dostluq təklifi göndərənlər mənim dostluq təklifi göndərdiklərimdən dəfələrlə çoxdur. Kimin ki, yazılarını oxumaq istəmişəm onlara dostluq təklifi göndərmişəm. Bu da on-on beş nəfər hamımızın sevdiyimiz qələm adamlarıdır. Onu da qeyd edim ki, ədəbi mühitin tanınmışlarından özləri təklif göndərənlər də az deyil. Profillərinə baxıram, əgər normal yazılar paylaşırlarsa qəbul edir, kobud ifadələr işlədibsə təklifi rədd edirəm. Elektronlaşmış dostlar arasında başa düşə bilmədiklərim daha çoxdur. Məsələn, tanınmış üç nəfər şair var. Heç vaxt heç nədə iştirakını görmürəm. Boşuna yer zəbt etdiyindən dostluqdan çıxarıram. Elə bil pir olmuşlar bunu gözləyirmiş. Çıxaran kimi həmən təkrar dostluq göndərirlər. Bir deyən gərək, ay dost, axı bizim dostluğumuz tutmur, niyə zəhmət çəkib yenə bu təklifi göndərirsən. Heç kəslə “like” davası çəkmir, zorla statuslarımı bəyənin demirəm. Sadəcə, məsləhət görürəm ki, profilimin qapısından-pəncərəsindən boylanmayın.
Bunlardan da betər elektron dostlar bilirsiniz hansılardır? Bütün günü profilində veyllənən, hər cümləni oxuyan, paylaşdığın şəkillərə dönə-dönə baxan, yazılarını skrinşot edib kiməsə göndərən amma paxıllığından özünü xəbərsiz kimi göstərənlər. Yəqin ki, sizin də bu cür dostlarınız var. Olsun. Amma o paxıllara qarğamayın. Elə bu narahatlıqları onlara bəs edir. Başqa problemlərinin olmasına ehtiyac yoxdur.

Pərvanə Bayramqızı “Elektron dostlar”

20 12 2018 / 20:00 - MARAQLI, ƏDƏBİYYAT

Elektron dostlar Zəkası, dərrakəsi böyük, güclü olan beyin sahibləri dünyanı qarışdırdılar. Siyasət və müharibə oyunlarını qoyaq bir kənara. Bunlar gördükləri ən pis işlərdir. Biz yaxşı hesab etdiyimiz, işimizə ya...

Bir pəncərəlik ay işığı

Mənim indi barmaqlarımın onu da təngnəfəsdir,
Səhralar keçmiş dəvə kimi yorğun, ayağının altındakı qumlar qədər susuzdur.
Çiynindən saçlarına gedən yolun piyadasıdır,
Dodaqların bermud üçbucağı, gözlərin nargin adasıdır.
Sürgündəyəm...

Mənim bütün gecələrimin canı bir pəncərəlik ay işığıdır,
Bir qucaqlıq təkliyi var darıxmağımın.
Qollarına qurban qadın, qucaq elə qollarını.
Çox da ki, birnəfərlik çarpayıda ikinci nəfəri arzulayacaq qədər axmağam.
Lənətə gəlsin tavandan asdığım bu yarasa ömrü.
Sən gedəndən heç kefim yoxdur.
Pis gündəyəm...

Sən ki əvvəllər işdən yorğun gəlib,iki oğlun üçün dərs həll edən ana, anan üçün saçlarını hələ də keçi yığan şıltaq qız, ərin üçünsə sıradan sadəcə bir qadın idin.
Mən yazdım şeir oldun...

Sən bilmədin qadın, mənim ürəyimdə bitən ağacın yarpaqlarına payızın gücü çatmaz.
Sən məndən qəhrəman yarada bilmədin,
Səngər sevgilərdə güllələdin ümidimi.
Ürəyimi pul dilənən qaraçıların ovcuna qoyub getdin.
Qurban olsun gedişinə gözəl-göyçək sevgilər...

And olsun bəxtimin asıldığı ulduz gülüşünə ki,
daha göy üzünə baxmıram,
And olsun yasəmən çiçəyindən ətirli saçlarına ki, barmaqlarımı daraq olduğu yerdən sındırmışam...

Mən sənin baxdığın bütün güzgülərdən ədalətliyəm, qadın!
Bir gün səhər saçlarını darayanda görərsən,
Güzgündəyəm...

Ofisiant qız

Hər kəs unutduğu qədər gedər, ofisiant qız,
Hər kəs sevdiyi qədər qalar.
Mən bilirdim, gedən ayaqların yaddaşı olmur,
Mən bilirdim, unutqandı gedənlərin ayağı.
Mən bilirdim naməlum ölülərin şəkilli başdaşı olmur...
Içkin biraz tünddü,
Çətin keyfimi açsın...

Bu nə sərsəmlikdi,
Barmağımın ucuyla gəzirəm divarlarda,
Əllərim əl ağacı, ayaqlarım küt olub.
Qaranlığa zəncirlədiyim bu küçük duyğular da,
Daha sözümə baxmır, indi quduz it olub.
Içimdə yalquzaqlıqdı...
Fikir vermə göz yaşıma,
uşaqlıqdı...

Gördüm ki, gözlərimin qadın şəklisən,
Asıldım divartək yaxanda sənin.
Gəlib gözlərimin içində gizlən,
Çərçivə baxışım sıxanda səni.
Qorxma, divar deyiləm...

Bu şəhərdə pəncərələr üst-üstə hörülür, ofisiant qız,
Bu şəhərdə insanlar tənhalıqlarına pilləkənlərlə çıxır.
Qara buludlar kimi dolur işıqsız pəncərələr,
Göy üzündən mərtəbə-mərtəbə adamlar düşür.
Sənsizlikdi...

Mənimki biraz ağrı ovudan sərxoşluqdu,
Bağışla, ofisiant qız, bağışla,
Gördüm gözlərində boşluqdu,
Atdım özümü..

Gedirəm darıxmağa...

Mən də belə adamam, qına məni əzizim,
Bir bəhanə gəzirəm öz evimi yıxmağa,
Eləki axşam düşür, çəkilirəm özümə,
Sənsizliyi götürüb gedirəm darıxmağa.

Ovuc-ovuc tökülür, çiliklənir ümidlər,
Səkilərin üstündən daşlananda şüşəsi.
Göz işləmir küçənin sükutunu yarmağa,
Pəncərə gözlüklərin yaşlananda şüşəsi.

Sevinci nə olacaq quruyanda dodağı,
Kəpənək qanadından külək uman çiçəyin.?
Bir də baxıb görürsən ömrün axırındasan,
Bir də baxıb görürsən yiyəsizdi ürəyin.

Çəkilərsən çarmıxa bundan belə gizlicə
Böyüyər göy üzünə Tanrı çəkən yolların.
Qopub düşər sükutlu baxışların altına,
Qopub düşər çarmıxdan xaç şəkilli qolların.

Çarmıxına daş atar gələn-gedən xəlvətcə,
Kiridərsən içində bu bədheybət qorxunu.
Uzanar göy üzünə yerə düşən qolların,
Diksinərsən, pozarsan çarmıxdaki yuxunu.

Mən də belə adamam, qına məni əzizim,
Bir bəhanə gəzirəm öz evimi yıxmağa,
Eləki axşam düşür, çəkilirəm özümə,
Sənsizliyi götürüb gedirəm darıxmağa.

Fevraldan soyuqdu münasibətin...

Saatlar heç vaxt gəlməyəcəksəndə dayanıb,
Ömrümün sənsizliklə bol vaxtıdır.
Gedirəm üzümü ayrılığa tutub.
İndi ayaqlarımın yol vaxtıdır

Şeir oxu,
Qulağına bir pıçıltı səs apar,
Sükutdan boğular otaq istəsən.
Heç olmasa qollarımı kəs apar,
Dizlərin bir büküm qucaq istəsə.

Yox, daha gözləmə bu tərs adamı,
Bəlkə qayıtmağa ömrüm yetmədi,
Bəlkə özümdən də, səndən də bezdim.
Bəlkə bu sevgiyə səbrim yetmədi.

Məndən ürəyini payızla getsin,
Görsən soyuq düşür, hava dəyişir,
Qaranquş ömrüdür şairin ömrü,
Ürəkdən-ürəyə yuva dəyişir.

Səni sevməmişdən qabaq da hələ,
Pəncərən bir ovuc daş görməmişdi.
Milyon il, milyon il uzaqda hələ,
Bu şəhər heç belə qış görməmişdi.

Fevraldan soyuqdu münasibətin...

Ovcumdakı kəpənək...

Sən ovcumda gizlətdiyim qanadları dumanlı ağ kəpənək kimisən, əllərimi sıxsam ölər, əllərimi açsam uçub uçub gedərsən...

Nəfəsini dərməyə bir yasəmən çiçəyi,
Şirəsindən içməyə bir gül dodağı tapmasan, qayıt.
Qayıt ki, ürəyimdən vurduğun güllələrin gilizində gül tarlaları yetişdirim sənə...

Qadın, elə yeriyirsən ki, addımınla danışır asfaltın ot həsrəti.
Pıçıltı yerişindən torpaq xəbər də tutmur.
Utandırır yatağını saçlarının minnəti.
Bal kimi yayılır gülüşün yuxa dodaqlarına...

Bəzən sevmədiyim işdən ayrılıram, Dinləyə bilmədiyim musiqini dəyişirəm,
Yorulduğum yoldan dönürəm.
Bəzən də səni sevmək fikrindən daşınıram,
Ancaq səndən daşına bilmirəm...

Mən pis adam deyiləm qadın,
Məni itirmə!

Vasif Zöhraboğlu “Bir pəncərəlik ay işığı “

19 12 2018 / 23:13 - Nəzm, ƏDƏBİYYAT

Bir pəncərəlik ay işığı Mənim indi barmaqlarımın onu da təngnəfəsdir, Səhralar keçmiş dəvə kimi yorğun, ayağının altındakı qumlar qədər susuzd...

Ağrının nişan üzüyü

(İntihar etmiş və edəcək bütün şairlərə)

Adam var ovucundan,
adam var cibindən atır özünü…
Ağrının nişan üzüyüdür intihar kəndiri.
Tanrı çadrasından bir cüt göz ağardır deyə
hər yağışa düşən ölümlə kəbin kəsdirə bilmir.

…İplə ağac arasında ölüm böyüdürük indi.
Deyirlər,
dar ağacı küçəsində kirayə heç nə yoxdur.
Bu dünyada
tək kirayə varlıq– Yaradanın son mənzili!

…Aparın ölkənin bayrağın asın
şairlər özünü asdığı yerdən.
Axı,
hər intihar xəbərinin başlığında
bir Vətən asılır dar ağacından,
bir Vətən!
16 ocaq 2018
Bakı

Ayağını itirmiş şəkillər

...Hərdən
ayaqlarını itirmiş şəkillərinə baxıram,
günahlarım can verir baxışlarında,
uzaqların islandığı payız yağışlarında.
Gözlərimi o qədər döyüb ki, ayrılıq,
göz yaşlarım yanaqlarımda büdrəyir...

Yadındamı,
son görüşümüzdə
əllərinə söykəmişdim üzümü.
Öləndən sonra gördüm
əllərin ayrılığın məzar daşıymış...

Əkin, 2018

Tanrının taykeş ayaqqabıları

(4 iyul 2017-cı ildə Azərbaycanın Füzuli rayonunda erməni hərbçilərinin öldürdüyü 2 yaşlı Zəhra Quliyevanın xatirəsinə)

“...Bütün zabit rütbələri
sabahın alın yazılarına
duzlu qəhvə hazırlayan
gümüşü çay qaşıqlarıdır.”

Yaradanın yer üzünə səpələdiyi
taykeş ayaqqabılarmış
müharibə uşaqları,
gicgahlarından öpüb
canını alır güllələr.
Bir ovuc torpaq can verir
bir körpənin ürəyində.
Bir cənazə önündə hamı ata olur,
bir top arxasında ata ölür
bir anın içində.

Gördünüzmü,
gicgahına qəlpələr aypara çəkib Zəhranın.
Bayrağımızdakı ayı da çıxarıb verin ona,
bu dünyada bir gördüyünü,
sağ qalan tərəfində qoşa görsün.

...Tanrı, bütün gilizləri Zəhraya oyuncaq elə,
dostları gələnə kimi başı qarışsın.
Hələ bu gedişlə
çox “qızılı ay”lar çəkiləcək
qığıltı dillilərin alnına.

P.S: …hara ölürsünüz yavrular,
gələn müharibədə ana olacaqsınız!
Qorxulu röya görüncə
analarınızı söyməyə tələsməyin gecələr.
Sabahkı savaşda siz qoyub “qaçacaqsınız” övladınızı...

5 bürkü 2017
Bakı
Ciblərim bələk olub ayaq izlərinə...

Səndən əvvəl
daşlar gəlin köçmüşdü bu evə,
səndən sonra
mamır uzaqlıqlar böyütdü
bu daxmanın pəncərələri...
Kaş bu evin güzgüsünü də aparaydın;
süslü-süslü toxuyaydın
ayrılığın xalçasına ilmə kimi...

...Üşüməsin deyə
ayaq izlərini bir cüt coraba büküb cibimə atmışam,
ciblərim bələk olub ayaq izlərinə...
Qayıt,
özün yürgələ,
yürgələ, beşiyində boğ,
böyüməsin üç yaşlı çarpayı tənhalığı.

...Qayıt,
əlindən tut ayaqları keyimiş məhəccərlərin,
qayıt,
qadınsız yaşaya bilmir bu evin döşəməsi.
...və sən gedəli
tavanlar iməkləyir döşəmənin üstündə,
divarlar daş-daş göz yaşları tökür günəş doğan tərəfə...
10 qaraqış 2016
Bakı

Gözlərində intihar sürməsi

Tanrıları öləndə fahişələr doğulmağa başlayar...
Çünki bütün fahişələr ana südünü
arzularını qucaqladığı külqablarından içir...
... və ata qucağı axtarır sevişdiyi kişilərdə,
gözlərində intihar sürməsi.
Analarsa,
ibadət içində hamilə qaldıqca övlad günahlarına
ehtirasdan yırğalanan bir çarpayıda dəfn olunar,
ayağı sürüşkənlərin kəndirlənmiş dünyası.

...Hər gün
bətnində bir qumbara basdırılan fahişənin
gecələrgözlərində bir cüt ölüm yetim qalar.
Ölümə dayəlik də hər qadının işi deyil;
axı çadralı bir sonsuzluq ağlayır
geridə qalan ayaq izlərində.

Göyçay, 2017

Axşamın çadralı soyuğunda

(Emil Rasimoğlunun danışdıqlarına....)

İyirmi qəpiklik dəsmalı
sata bilməyən qızcığazın
dualarında iməkləyir tanrı.
...Bir qarın çörək ağrısı
dar ayaqqabı kimi döyür
onu küçələrə salanbir ananın ismət topuğunu.

...Qızcığazın göz yaşlarını
gödəkcə kimi geyinib gedir,
cibində qara qəpiyi olmayan bir şair.
Qızcığazsa
kilim kimi sərir göz yaşlarını
dizinin dibindən keçənbu adamın ayaqları altına.

Axşamın çadralı soyuğunda
dəsmal-dəsmal ilan mələyir,
işıq gələn tərəfin köpəkləri ulayır
səki üstündəki yağışlara...
Beləcə,
o dilənçi qızcığazın
ovuclarına bir Vətən bükülür,
bir Vətən!
11 bürkü 2017
Bakı

Müharibə uşaqlarının sükutu

(Bəzən ataları belə oxuya bilmir
müharibə uşaqlarının alnındakı
kimsəsiz yazıları...)

Əzrailin eniş meydançasıdır bütün insan sinələri...
Tanrı da
üstünə qurğuşun əridirürəksiz yaratdıqlarının.
Ekvatordan aşağıda döyülür son mənzillərin qapısı...

Hər səhər
keşişlər təşəkkür alırmüsəlman başdaşlarından.
...Sonra
həmin məktublara narıncı gülümsəyir
bütün arzularınxaç atası.

...Ömür nərgiz qoxusudurbir meh drijorluğunda.
Hər qoxunu canına çəkdikcə
özünə vurulur ölülərin ruhları...
Ölülərsə
ittiham olunur işıq oğurluğunda.

...Başdaşları təqvimində
təkcə nərgiz qoxusu bayramı var.
Hər il
qurğuşun əridir ölülər də öz ad günlərinə.
6 qızmar 2017
Gəncə

Bütün saatlar tanrıya işləyir ...

Bütün saatlar tanrıya işləyir,
əqrəblər vurur ömrümüzün boynunu
birdən altmışa saya-saya…

...Bir də
yaşamağa həvəssiz olduğumuz həftələrimiz var –
daşı ölmüş saatların belə
geri qaytarmayacağı həftələrimiz!
Onlara da
çevrə qollardakı əqrəblər verirəlillik dərəcəsi.

...Gah qarğılar yerinə oturmur,
gah da ki, kəndir...
Beləcə yığılır ömrün tərəcəsi.

8 çiçək 2017
Bakı

Tural Turan “Ciblərim bələk olub ayaq izlərinə”

19 12 2018 / 22:56 - Nəzm, ƏDƏBİYYAT

Ağrının nişan üzüyü (İntihar etmiş və edəcək bütün şairlərə) Adam var ovucundan, adam var cibindən atır özünü… Ağrının nişan üzüyüdür intihar kəndiri. Tanrı ...

Azərbaycan Yazıçılar Birliyi (AYB)

19 12 2018 / 19:43 - KÜLTÜR&SƏNƏT, ƏDƏBİYYAT

1934-cü il iyunun 13-də Bakıda Azərbaycan yazıçılarının I qurultayında yaradılmışdır. O vaxta qədər Azərbaycan yazıçıları ayrı-ayrı ədəbi birləşmələrin tərkibində fəaliyyət göstərirdilər. 1923-cü ildə Azərbaycan yazıçıla...

Vasif SÜLEYMAN – “Misraya dönürsən mənə çatınca”...

19 12 2018 / 13:43 - Nəzm, ƏDƏBİYYAT

ÇATINCA Bir ömrə dəyərdi tək səni sevmək, Sevərdim imana, dinə çatınca. Uzaqdan baxanda mələksən-mələk, Misraya dönürsən mənə çatınca. O dünya var...

Qürbətin payızı fərqlidi, gülüm,
Havası tutqundu, yağışı nəmli.
Qərib eldə yurda baxan gözümün,
Kirpiyi islaqdı, baxışı nəmli.
Bu payız bənzəmir əvvəlkilərə,
Onda arzularım təzə, tər idi.
Elimiz obamız toylu- büsatlı,
Payızlı günlərim bəxtəvər idi.
Sanki fəsillərin yeri dəyişib,
Qar da qıthaqıtnan, matahnan yağır.
Qarışır məzlumun ah-naləsinə,
Göydən başımıza günahnan yagır.

Səsinin gözəlliyi mənim şerimə sığmaz,
Fikirlər ciliklənər, parçası aciz qalar.
Rəssam da çəkə bilməz gözəl səsin şəklini,
Boyalar kara gəlməz, fırçası aciz qalar.
Haqdan gözəl yaranıb səsi gözəl olanlar,
Duyğusu, düşüncəsi, hissi gözəl olanlar.
Tamahına tət deyər nəfsi gözəl olanlar,
Şeytanın payın almaz, boxçası aciz qalar.
Gözəllik ucuzlaşar, duyan gözəl olmasa,
Çox arzular boğurlar, zaman gözəl olmasa.
Min əziyyət çəksə də bağban gözəl olmasa,
Bağında güllər açmaz, bağçası aciz qalar.

Hər kəsin yeri var haqq dərgahında,
Mən də əməlimlə uluyam, qardaş.
Peşəm cəhalətdə işıq olmaqdır,
Bu gözəl sənətin quluyam, qardaş.
Yol var ki, ömürdə gündə kəsişir,
Yol var ki, bilinməz yöndə kəsişir,
Bildiyin dörd cəhət məndə kəsişir,
Haqqa gedənlərin yoluyam, qardaş.
Sevgidən yarandım, mayam sevgidi,
Kitabam vərqim, ayəm sevgidi,
İşim öyrətməkdi, qayəm sevgidi,
Ürəyi sevgiylə doluyam, qardaş.

Dünyanın kefi nadana,
Dərdi çəkənə yazılıb.
Yolun ən böyük savabı,
Körpü tikənə yazılıb.
Ayaqlama haqqı-sayı,
Qışı düşün, yatma yayı.
Səy oğulun töhmət payı,
Oğul əkənə yazılıb.
Ağıl dünyanın sərvəti,
Tikə üçün qaçma qəti.
Kor yarasanın qisməti,
Gecə çökənə yazılıb.

Bir nəfəsin hənirindən uzaqda,
İsinməz hissləri buz olan qadın.
Özünü öyrədər xəyal qurmağa,
Başı xoş söz ilə yozulan qadın.
Obası qonşuma, yurdu elimə,
Görkəmi gözümə, ətri gülümə,
Sevdası qəlbimə, adı dilimə,
Dərdi taleyimə yazılan qadın.
Baxmaz mənə baxışımı duyanım,
Nə faydası ha alışım, ha yanım.
Qüruruna yenik düşüb hayanım,
Qöncə arzuları yaz olan qadın.

Ömrü müəmmadı insan oğlunun,
Körpəsi sevimli, çalı şirindi.
Arzular tərsinə yetişir qardaş,
Dəymişi tamsızdı, kalı şirindi.
Şairin qazancı şirin xəyaldı,
Həsrətin qənimi şirin vüsaldı.
Qəmzəli yanaqda təbəssüm baldı,
Ağ buxağın qara xalı şirindi.
Duzun öz dadı var, şirin yüz olsa,
İlan yola gələr şirin söz olsa.
Yöndəmsiz olardı boynu düz olsa,
Bənövşənin küsgün halı şirindi.

Elçin Şirinov – “Payızlı günlərim bəxtəvər idi”...

19 12 2018 / 13:29 - Nəzm, ƏDƏBİYYAT

Qürbətin payızı fərqlidi, gülüm, Havası tutqundu, yağışı nəmli. Qərib eldə yurda baxan gözümün, Kirpiyi islaqdı, baxışı nəmli. Bu payız bənzəmir əvvəl...

NECƏ SEVMƏYİM

Gözlərimin baxışını süsləyən,
Qucağında sevgimizi bəsləyən,
Varlığımı hər tərəfdən izləyən,
Özəl adam, səni necə sevməyim.

Sevdamızın keşiyini çəkənim,
Baxışımı baxışına əkənim,
Kasıb bəxtə eşq sarayı tikənim,
Gözəl adam, səni necə sevməyim.

Hər nazıma oğrun-oğrun gülənim,
Gülüşünün ətirinə bələnim.
Otağıma şeir ilə gələnim,
Qəzəl adam səni necə sevməyim.

HƏSRƏTİN QOXUSU

Ətirinin qoxusunu gətirən,
Həzin yelin tellərini hörürəm.
Ağacların soyunmuş budağindan,
Bir ürəkdə, iki bədən dərirəm.

Həsrətinin qınağına düşmüşəm,
Təbəssümün fənərini öldürüm.
Qirip düşən bu ayrılıq anının,
Qızdırmasın xatirənlə söndürüm.

İndi duyğuların rəngi qarışıb,
Aldığım rənglərdən əsər yaranmır.
Saçımda sığalın qısılıb küncə,
Dolaşıb əl izin, artıq daranmır.

Gözümün bulağı sızır astaca,
Öpüşün süsləyən sima dağına.
Bəxtəvərlik rəngin gətir gələndə,
Səpələ ömrümün baxça bağına.

Həsrətin qoxusu hopub hər yerə,
Beynim yadırğıyıb ayaq səsini.
Gəlmirsən özün bil, bu gün də gəlmə,
Barı əsirgəmə can kəlməsini.

KİPRİYİNLƏ ƏLƏ MƏNİ

Gözlərinlə üyüt ana,
Kipriyinlə ələ məni.
İradəndən güc almasam,
Dünya qoşar vələ məni.

Köksünə sıx arzuların,
Donu açılsın qundağın.
Qapı sökən uğurların,
Bələyinə bələ məni.

Etdiyin duanı bitir,
Zəmzəmin suyunu gətir.
Uzaqlaşsin qara çətir,
Salır fitnə, felə məni.

Buludlardan al yağışı,
Qüsul elə hər qarğışı.
Sevgi rəngli et alğışı,
Yorub nakam şələ məni.

Gözlərinlə üyüt ana,
Kipriyinlə ələ məni.
İradəndən güc almasam,
Dünya qoşar vələ məni.

Özünü gətir

Oğrun-oğrun talan etdin ömrümü,
Yağılar yurdumu talayan kimi.
Sinəmdə bir tonqal çatmısan, zalım,
Tanrı yanar dağı qalayan kimi.

Gəncliyin ən gözəl dəmiydi, inan,
Götürüb göndərdin qaranlıqlara.
Gənclik illərimi özünlə birgə,
Həbs etdin buz kimi barmaqlıqlara.

Baxçamda boy atan üç tər fidanın,
Zəhmətkeş bağbantək çəkdim keşiyin.
Gecə bulud əvəz gözlərim yağdı,
Gündüz günəşiydim evin, eşiyin.

Varlığın, yoxluğun bəlli olmadı,
Olmuşdun əsiri özgə qucağın.
Cismin hərdən evə baş çəksə belə,
Fikirin olmuşdu daim uzağın.

Etdiyin səhvləri unutmaq olmur,
Xətrini ALLAHa xatir istədim.
Qohumlar yolundan pay umduğu vaxt,
Mən isə özünü gətir istədim.

KÜLÜM GÖY XƏZƏRİN SAHİLİNDƏDİR

Sevgimi nəxş elə həyat yoluna,
Rəssam kətan üstə nəxş edən kimi.
Özümü götür get halalın olsun,
Tanrı taleyinə bəxş edən kimi.

Qadanı, bəlanı birdə sevgini,
Ötür mənə tərəf, açacam qucaq.
Bu gələn acının qoxusu gözəl,
Məhəbbət qoxacaq hər künc, hər bucaq.

Bir-bir xatirəni vərəq-vərəq keç,
Nəvazişli günün laylasıyla yat.
Ötüb keçən günün məzarı üstə,
Sağ əllə üzünə çək bir salavat.

Təmizlən əzizim bütün çirkabdan,
Bataqlıq qurudan bir günəşin var.
Sevginin gücündən güc almışam ki,
Bizə güc gəlməsin xəzri, gilavar.

Eşqinin atəşi yandırır, yaxır,
Külüm göy Xəzərin sahilindədir.
Gəl götür bu ülvi, sadiq eşqimi,
Bilirsən yerini, "Bilgəhgildədir".

QƏLBİNİ QƏLBİMƏ MÖHÜRLƏMİŞƏM

Fincanda üşüdü indi süzdüyüm,
Təzə dəmlədiyim məxməri çayım.
Sanki pərişandır gozlərim kimi,
Pəncərədən baxan sürməli ayım.

Üzünə xoş baxdım həsrət yükünün,
Elə hey qapımı ünvan bilibdi
Əllərim itirib huşunu vallah,
Alnımdan tər əvəz bəxti silibdi.

Yolunu gözlədim heç yorulmadan,
Gözümü yolların boz rəngi sarıb.
Sənin baxışların qol saatında,
Mənimsə gözlərim yolunda qalıb.

Bu yolu bu qədər uzadan nədir?
Bəlkə bəhanədir, bəlkə də tuzaq.
Gözümü sıxıram donsun gedişin,
Gözümü açıram cismindən uzaq.

Darıxdım gözümün nuru sevgilim,
Gözəl gözlərinin baxışı üçün.
Darıxdım arxanca yeridikcə mən,
Yolumda izinin naxışı üçün.

Səndən söz açdıqca sözüm alışır.
Ey mənim bəxtimə düşməyən payım.
Qəlbini qəlbimə möhürləsəm də,
Sənlə nə bütünəm, nə də ki, yarım.

GÖZÜMÜN BULUDUN DAĞIDAN ADAM

Sevgin sülh elçisi göyərçin kimi,
Enib səmalardan qəlbimə qondu.
Sındı həyatımın buzlu tilsimi,
Çevrildi bir anda gülüstan oldu.

Gəldin həyatıma yağmurlu gündə,
Günəş də qısqandı bu gəlişini.
Saçımda əlinin izi qalmışdı,
ALLAH da sevmişdi bu əl işini.

Həyatın sirrini açdın gözümdə,
Hər tərəf dəyişib oldu gülüstan.
Məni elə sevdin, sevdim hər kəsi,
Dəyişdi qarşıma çıxan hər insan.

Dünyaya yenicə göz açdım Vallah,
Oldum iki canı sevən bir bəndə.
Yuz səksən dərəcə dəyişdin məni,
Ruhuma, cismimə çəkərək rəndə.

Eylə yad sevgini keçmişdə edam,
Olanı-olmazı o, vaxtda unut.
Gözümün buludun dağıdan adam,
Bax bu cür bir ömür əllərimdən tut.

Aynur Yasəmən – HƏSRƏTİN QOXUSU

19 12 2018 / 09:31 - Nəzm, ƏDƏBİYYAT

NECƏ SEVMƏYİM Gözlərimin baxışını süsləyən, Qucağında sevgimizi bəsləyən, Varlığımı hər tərəfdən izləyən, Özəl adam, səni necə sevməyim. Sevdamızın ke...

ÖMÜR GÖZ YAŞI KİMİ

Ömür göz yaşı kimi,
Toxunursan ağlayır.
Torpaq da Anan kimi,
Köksünü sığallayır.

Düşür şirin damcısı,
Ən xası,ən incisi.
Həyat vurur qamçısın,
İzlərini dağlayır.

Özüylə bircə-bircə,
Yığır dərdini küncə.
Qəfil sona gəlincə,
Ürəyini bağlayır..

SƏN ÇİÇƏK OL, MƏN ARI

Sən çiçək ol,mən arı,
Can atım sənə sarı.
Elə qol-qanad açım
Sığa köksünə barı.

Düyməsindən bal çəkim,
Bəyazından al çəkim.
Bütün ləçəklərinin,
Ortasından xal çəkim.

Üstündə bir meh ola,
Damla-damla şeh ola.
Bağlayasan köksünü,
Bu sevda bir beh ola.

Pərvazlanam süzüləm,
Düz tacına düzüləm.
Tutasan “əllərimdən”,
Qoymayasan üzüləm.

Tez yapışım “belindən”,
Ətir çəkim gülündən.
Elə ki,bihuş oldum,
Şərbət içim dilindən.
28.11.18.

Darıxıram bu boyda nəfəslərin içində,
Sanki bir dənizdəyəm,sular qoynuna dalır.
Ürək geri çevirir əcəlin əllərini,
Özümsə göylərdəyəm,səma yanına alır.

Başımın üstündəki buludları gözləsəm,
Günəş baxıb ağladar torpağımın qatını.
Süzülər yağan yağış kirpik-kirpik üstünə,
Damcısıyla isladar dodağımın çatını.

Bəlkə onda rəngləyəm ağ-qara ürəyimi
Bilirəm ki içimdə kinli guşələr yatır.
İmdadıma sükunət ,boş otaq,soyuq balış,
Bir də eyni biçimdə çirkli şüşələr çatır.

Məryəm Əliyeva Şeirləri

18 12 2018 / 21:28 - Nəzm, ƏDƏBİYYAT

ÖMÜR GÖZ YAŞI KİMİÖmür göz yaşı kimi,Toxunursan ağlayır.Torpaq da Anan kimi,Köksünü sığallayır.Düşür şirin damcısı,Ən xası,ən incisi.Həyat vurur qamçısın,İzlərini dağlayır.Özüylə...